بررسی مجموعه سفال‌های دوران تاریخی و اسلامی کاوش‌های معماری دست‌کند ارزانفود-همدان

مجموعۀ معماری دستکند ارزانفود (ارزانپول) در 30 کیلومتری جنوب شرق شهر همدان در سال 1389 ه .ش.، به طور اتفاقی شناسایی شد و تاکنون چهار فصل پژوهش های باستان شناختی در آن انجام گرفته است. از یافته های ارزشمند شناسایی شده در این محوطه، آثار سفالی مربوط به دوره های تاریخی و اسلامی است. با توجه به تنوع گونه ها، فرم ها، شیوه و تزئینات سفالی، پژوهش جامع و کاملی در این راستا انجام نگرفته است؛ به همین دلیل، پرسش های مطرح در این پژوهش عبارتنداز: گونه های مختلف سفالی یافت شده از مجموعۀ معماری دست کند ارزانفود مربوط به کدام دوره های زمانی است؟ شیوه ها و تزئین های رایج در بین سفال های این محوطه کدام اند؟ پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است که یافته های آن ازطریق مطالعات کتابخانه ای و فعالیت های میدانی گردآوری شده و با روش کیفی، تحلیل شده اند. در روش میدانی (شامل کاوش های باستان شناختی، شست وشوی نمونه های سفالی، پشت نویسی نمونه ها، ثبت اطلاعات نمونه ها، گزینش نمونه های شاخص، طراحی نمونه ها و عکاسی از آنها) به انجام رسید. علاوه بر آن، عمل نمونه برداری نیز که مهم ترین بخش روش میدانی به شمار می رفت، به صورت روش مند و طبقه بندی شدۀ شاخص ها انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهند که یافته های سفالی مربوط به دورۀ تاریخی (اشکانی و ساسانی) و قرون میانی و متاخر اسلامی (سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی) است. مهم ترین گونه های سفالی دوران تاریخی شامل: سفال کلینکی، لبه های کوهانی شکل و لبه های شیاردار است و مهم ترین نمونه های دوران اسلامی از نوع: نقش قالب زده، نقاشی زیرلعاب (قلم مشکی)، زرین فام، اسگرافیاتو، ترصیع کاری و آبی و سفید است.

investigation the collection of pottery from the historical and islamic eras architectural troglodytic excavations, arzanfod, hamedan

the troglodytic architecture complex in arzanfoud (arzanpoul) is located 30 kmsoutheast of hamadan, 2 km south of arzanfoud village. the complex accidentallyrecovered following mining activities at 2010. there have been four seasons ofarchaeological activities including excavations, documentation, earthworks, andidentifications. according archaeological activities, more than 70 troglodytic spacesrevealed that dated to historic and islamic periods relying on pottery findings. there arequestions on variations, forms, techniques, and decorations including 1) what dates arepottery types of troglodytic spaces? 2) what are common techniques and decorations ofpotteries? considering descriptive-analytic method, findings, collected of fieldworks andbibliographic studies, qualitatively analyzed. conclusions indicate that pottery findingsdate to historic period, parthian and sassanid, and middle and late islamic periods(seljuq, ilkhanid, timurid, and safavid). among the most important historic potteriesare clinky wares, grooved rims, and hump-like rims; while the most significant islamicpotteries are stamped wares, painting underglaze, lusterwares, sgraphiato, enamledwares, and blue and white. regional soils studies, and nearby mica and quartz minesindicate that potteries with mica and quartz in temper are, probably, local productions,while the others are probably exotic.