ساختارشناسی سنگ‌ها و مهره‌های لاجورد شهرسوختۀ سیستان

یکی از مهمترین آثار به دست آمده از محوطۀ باستانی شهرسوخته سیستان سنگ ها و مهره های لاجورد مورداستفاده به عنوان جواهرات و زیورآلات سنگی است که نحوۀ ساخت و نوع ساختار سنگ های به کاررفته در این آثار همواره یکی از مهمترین موضوعات باستان شناسی و باستان سنجی در این محوطه است. مهره های لاجورد شهرسوخته در قالب فرم های مختلف عدسی، لوزی، دایره ای و غیره ساخته شده اند که به عنوان جواهرات و زیورآلاتی همچون: دستبند، پابند، گردنبند و غیره مورداستفاده قرار می گرفته اند. تراش و ساخت این مهره ها به وسیلۀ مته هایی از جنس فلینت صورت می گرفته است. شناخت ساختارشناسی و بررسی کانی شناسی مهره های لاجورد مکشوف از شهرسوخته موضوع اصلی در این پژوهش است. در همین راستا، سعی شده است برای شناخت ساختار مهره ها و سنگ های شهرسوخته با استفاده از روش های آزمایشگاهی-دستگاهی همچون: پتروگرافی مقاطع نازک، میکروآنالیز پراش انرژی پرتوی ایکس، آنالیز رامان و روشهای گوهرشناسی، به بررسی و مطالعۀ سه نمونه از مهره ها و سنگ های لاجورد باستانی شهرسوخته پرداخته شود. نتایج مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که ساختار سنگ های لاجورد شهرسوخته از جنس کانی های لازوریت با درصد بالای ناخالصی های کانی کلسیت است که باعث شده تا از میزان شفافیت و خلوص آن کاسته شود؛ همچنین مطالعات عنصری نیز نشان دهندۀ کانی های لازوریت است. مطالعات ساختارشناسی رامان و گوهرشناسی به درستی ساختار، میزان ضریب جذب و وزن مخصوص آن را در ساختار اصلی سنگ لاجورد نشان می دهد. بررسی های شیمیایی و ساختاری، سنگ ها را ازلحاظ ترکیب مشابه به هم نشان می دهند.

structural study of lapis lazuli stones and beads of the shahr-i sokhta in sistan

one of the most critical found objects from the site of shahr-i sokhta are lapis lazulistones and beads, which were used as stone jewelry and ornaments. one of the site’smost significant archaeological and archaeometry topics is the way of manufacturingand types of stone structures into these objects. the shahr-i sokhta’s lapis lazuli beadsmanufactured with flint borers are in the forms of lens, lozenge, circle, etc., and wereused as jewelry and ornaments such as bracelets, anklets, necklaces, etc. the maindiscussion in this research is recognizing the structure and studying the mineralogy oflapis lazuli beads discovered from shahr-i sokhta. hence, by using laboratory-devicemethods such as petrography of thin sections, x-ray energy diffraction microanalysis,raman spectroscopy analysis, and gemology methods, this research studies thestructures of three samples of lapis lazuli beads and stones of shahr-i sokhta. theresults of laboratory studies show that shahr-i sokhta’s structure of lapis lazuli stoneconsists of lazurite minerals with a high percentage of calcite mineral impurities, whichcauses a reduction of transparency and purity of the lapis lazuli stones; also, elementalstudies represent the presence of lazurite minerals. raman structural and gemologicalstudies show the structure, the amount of absorption coefficient, and its specific weightin the main structure of lapis lazuli stone. chemical and structural studies indicate thatthe stones are similar in terms of composition.