بررسی معماری مذهبی اقلیت‌های دینی و رویت‌پذیری آن‌ها در بافت شهر تهران

باستان شناسیِ شهری، به اقلیت های دینی و نقش آن ها در بافت تاریخی و اجتماعی شهرها توجه خاص دارد. بررسی نحوۀ زندگی، معماری شاخص و چگونگی تعامل اقلیت های مذهبی در بافت شهری از موارد مهم و موردتوجه این شاخۀ باستان شناسی است. خیابان های سی تیر و میرزاکوچک خان تهران محدودۀ موردنظر در این تحقیق به شمار می روند. وجود کلیسای مریم مقدس متعلق به مسیحیان ارمنی، کلیسای پطرس متعلق به مسیحیان فرقۀ پروتستان، کنیسۀ حیّم متعلق به یهودیان و آدریان (آتشکده) زرتشتیان که از اواخر دورۀ حکومت ناصرالدین شاه تا اواخر پهلوی اول در این محدوده ایجاد شده اند، بافت شهری متمایزی را نسبت به دیگر نقاط شهر به وجود آورده است. برهمین اساس پرسش های پژوهش عبارتنداز: نحوۀ تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بافت شهر تهران در دورۀ قاجاریه و پهلوی اول نسبت به بناهای مذهبی اقلیت های دینی چگونه بوده است؟ آیا معماری مذهبی اقلیت های دینی مختلف در این دوره به یک میزان در بافت شهری تهران تاثیرگذار بوده اند؟ روش پژوهش در این گفتار از نوع پژوهش های بنیادی است. داده های پژوهش به شیوۀ مطالعۀ میدانی و تحقیق کتابخانه ای جمع آوری شده و با روش توصیفیتحلیلی ارائه شده است. پژوهش حاضر از منظر باستان شناختی، معماری، میزان رویت پذیری و نحوۀ تعامل این آثار را در بافت تاریخی شهر تهران بررسی خواهد کرد تا جایگاه این اقلیت ها در ساختارهای اجتماعی حاکم بر شهر آشکار شود. همچنین با مقایسۀ این آثار، سهم و میزان تاثیر و تاثر هر یک از ادیان را در بافت شهر تهران مشخص خواهد کرد. بررسی به عمل آمده حاکی از آن است که اقلیت های مذکور با تغییر در نوع نگرش به معماری مذهبی نسبت به دوران پیش از مشروطه، بناهای متمایزی را درون بافت شهری به وجود آورده اند. در این میان ارامنه باتوجه به داشتن پیشینۀ غنی در معماری، بیشترین بهره را از شرایط اجتماعی-سیاسی بعد از مشروطه کسب کرده و تاثیر بسزایی در بافت شهری تهران ایجاد کرده اند.