بررسی محوطه‌های هزارۀ چهارم قبل‌ازمیلاد در دشت مریوان

در پژوهش حاضر که حاصل از طرح بررسی و بازنگری باستان شناسی دشت مریوان است، شواهد جالبی از آثار هزارۀ چهارم قبل ازمیلاد (مس سنگی جدید) مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. پژوهش حاضر با توجه به گاه نگاری ارائه شده برای شمال بین النهرین و تطابق آن با گاه نگاری ارائه شده در گودین تپه انجام شده و دوره بندی های ارائه شده براساس تطابق شواهد سفالی با این دو حوزۀ فرهنگی ارائه شده است. دورۀ مس سنگی جدید براساس گاه نگاری شمال بین النهرین با واژۀ late chalcolithic و با نام اختصاری lc مشخص شده است که به پنج مرحله از lc1 تا lc5 طبقه بندی شده است. lc1 قدیمی ترین مرحله آن است که شاخص آن سفال های منقوشی است که طبق گاه نگاری گودین شامل مرحلۀ گودین ix یا سنت سفالی سه گابی است و مرحلۀ lc5، جدیدترین مرحلۀ آن است که با مرحلۀ گودین vi 1 یا فرهنگ سفالی اوروک جدید مشخص شده است. نکتۀ جالب اینکه هیچ اثری از یکی از مراحل اوایل این دوره (گودین lc2-vii/vi3) مورد شناسایی قرار نگرفت و بیشتر محوطه ها مربوط به اواسط این دوره (گودین lc3, 4-vi2) هستند. هرچند که بازۀ زمانی پیشنهادی ما برای این دوره در مریوان تقریباً با بازۀ زمانی پیشنهادی برای دورۀ اوروک میانی برابر است، ولی شواهدی دال بر اوروکی بودن این آثار در بررسی به دست نیامد (به جز یک محوطه) و تفسیر ما از این آثار، استقرارهای کوچک و منطقه ای یکجانشین دورۀ مس سنگی جدید هستند. تنها در اواخر این هزاره است که شاهد تاثیرات واقعی فرهنگی بین النهرینی در منطقه هستیم که نمونۀ بارز آن تپه ره شه (rasha) است که نمونه های جالبی از سفال های لبه واریخته نوع اوروک جدید از آن به دست آمده است. با نگاهی به ابعاد و اندازۀ این تپه می توان این فرض را محتمل دانست که این محوطه همزمان با دورۀ اوروک در بین النهرین نقش یک استقرار مرکزی در دشت مریوان را ایفا کرده و مابقی محوطه های هزارۀ چهارم قبل ازمیلاد در دشت مریوان غالباً استقرارهای کوچک این دوره بوده اند.