آسیب‌نگاری غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای پارینه‌سنگی در زاگرس‌جنوبی

دشت های جم و ریز، سعادت شهر، مرودشت، کازرون و اطراف شیراز، به عنوان پنج منطقه در استان های فارس، بوشهر و زاگرس جنوبی طی سال های 79 تا 86 ش. به وسیلۀ نگارنده مورد مطالعه قرار گرفت. در طی بررسی، تعداد 19 غار و پناهگاه های صخره ای از دشت جم و ریز در جنوب شرقی استان بوشهر شناسایی شد که تعداد 5 محوطۀ آن دارای بقایای پارینه سنگی بودند که دامداران محلی و عشایر، مهم ترین گروه های استفاده کننده از غارها و پناهگاه های صخره ای در این دشت بوده، و اکثراً از ساکنان استان بوشهر هستند. در این مقاله ضمن پرداختن به عوامل تخریب نخستین استقرارگاه های جوامع پارینه سنگی در زاگرس جنوبی (تنها محوطه هایی که به وسیلۀ نگارنده بررسی شدند)، به مقایسۀ کلی انواع این تخریب ها در مناطق تحت مطالعه می پردازیم. فعالیت های معدن کاری و ساخت وسازهای غیراصولی درکنار حفاری های غیرمجاز از عوامل پیشتاز در تخریب های صورت گرفته به شمار می آیند. به دنبال آن، برداشت غیراصولی یافته های سنگی، یا ساخت وسازهای جوامع محلی به علت عدم آموزش و آشنایی اندک مدیریت های میراث فرهنگی با اهمیت آثار پارینه سنگی از دیگر عوامل تخریبی است. و برای جلوگیری از این تخریب، بایستی آموزش جامعۀ محلی و مشارکت آن ها در گردشگری غارها صورت پذیرد. معرفی این مکان های جذاب گردشگری با شیوه های مختلف، گامی مهم برای شناساندن این آثار است، و ساخت موزه و یا سایت موزه در غارهای مهم پارینه سنگی و آموزش کودکان جامعۀ محلی و کودکان گردشگر باعث پاسداری ادامه دار خواهد شد. در این پژوهش برای نخستین بار به مقولۀ آسیب شناسی محوطه های پارینه سنگی در ایران پرداخته است و روش کلی آن توصیفی تحلیلی با رویکرد کیفی است، و از نظر هدف نیز در زمرۀ پژوهش های بنیادی قرار می گیرد. اساس تحلیل ها بیش تر متکی بر اطلاعات، یافته ها و داده های بررسی میدانی است و مبحث پایانی آن نیز، ارائۀ راهکارهای عملی در باستان شناسی نجات بخشی جهت حفاظت از این گونه محوطه های باستانی و آموزش جامعۀ محلی و دانشگاهی است.