بحثی دربارۀ کاربری بنای تاریخی کنگاور

بنای تاریخی کنگاور از بحث برانگیزترین بناهای دوران تاریخی ایران است. این اثر از معدود آثار مشهور دورۀ تاریخی است که تمامی کاوش های باستان شناختیِ آن به سرپرستی کارشناسان ایرانی صورت گرفته است. هدف این نوشته، بررسی و تحلیل مدارکِ به دست آمده از کاوش های باستان شناسی و نقد تفاسیر مربوط به کاربری بناست. نویسنده با ارزیابی مدارک موجود، نتیجه می گیرد که بنای تاریخی کنگاور، یک معبد ناتمام از دورۀ خسرو دوم بوده که به صورت مَصطَبۀ مُطبّق ساخته شده و قابل قیاس با معبد دادی وانک در ارمنستان است. خسرو پرویز تحت تاثیر عقاید مزدیسنان باستانی و با اندکی تاثرات از رسوم مسیحیان ارمنی این بنا را ساخته است.مناسکی را که در این بنا اجرا می شده، می توان این گونه بازسازی نمود: شاه و نیایشگران پس از صعود از پلکان جنوبی به فراز صُفّۀ نخست می رسند. این صفّۀ پیرامونی، جایی است که ستون هایی بدون پوشش، همانند حصاری از درختان مقدس، حریم و مرز نیایشگاه را نشان می دهند. در این صفّه است که عده ای می بایست بایستند و یا در انتظار باشند. سپس عده ای به صفّۀ میانی که احتمالاً نمازخانه بوده می روند. نیایشگران از هردو صفّۀ مذکور، شاهد اجرای مناسک نیایش آتش در صفۀ سوم که درحقیقت محراب نیایشگاه بوده، می شوند.