واکاوی ویژگی های زبانی منظومه ‌های علی‌ نامه ربیع و خاوران‌ نامه ابن حسام خوسفی

منظومه‌ علی‌نامه، نخستین منظومه‌ حماسی شیعه که در سال‌های اخیر کشف و معرفی‌شده است دریچه‌های تازه‌ای را در پژوهش‌های ادبی حوزه‌ حماسۀ دینی بر روی پژوهشگران گشود. خاوران‌نامه نیز یکی دیگر از آثار مهم حماسه‌ دینی در ادبیات فارسی است. در این پژوهش، سعی‌شده است این دو اثر منظوم ازلحاظ زبانی بررسی و مقایسه‌ تطبیقی شوند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی و به شیوه‌ کتابخانه‌ای است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه، علی‌نامه‌ ربیع به تصحیح رضا بیات و ابوالفضل غلامی و خاوران‌نامه‌ ابن حسام خوسفی است که به دلیل چاپ نشدن منظومۀ کامل آن، از تازیان‌نامه (خلاصۀ خاوران‌نامه) به تصحیح حمیدالله مرادی استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که هر دو منظومه در سطح زبانی، در زمینۀ انتخاب واژه‌ها اشکالات مختصری دارند؛ ولی تنوع زبانی و ترکیب‌سازی در خاوران‌نامه بیشتر بود. بسامد زیاد کلمات عربی، ترکیب‌سازی، عبارات تکراری نیز از ویژگی‌های مشترک دو منظومه بود. در سطح آوایی هم، در هر دو منظومه ایرادات مختصری در زمینه‌ قافیه و وزن دیده شد. ویژگی‌های سبک خراسانی هم در علی‌نامه بیشتر از خاوران‌نامه بود. در سطح نحوی هم هر دو منظومه، هنجار‌گریزی‌های مختصری داشتند.