روابط بینامتنی مثنوی معنوی مولوی با مثنوی‌های نظامی گنجه‌ای بر اساس نظریة ترامتنیت ژرار ژنت

مطالعات بینامتنی، شیوه و میزان تاثیر متن‌ها در شکل‌گیری یکدیگر را توضیح می‌دهد و با تبیین شیوه‌های تکثیر متن‌ها، فرایند رمزگشایی و دلالت‌پردازی متون را بررسی می‌کند. ژرار ژنت با گسترش و نظام‌مند کردن مفهوم‌های برآمده از آراء نظریه‌پردازان قبل از خود، به‌طور نظام‌یافته به بررسی روابط بین متون پرداخت و با رویکردی ساختارگرا، روابط میانمتنی و تمام تغییرات آن را بررسی و مطالعه کرد و مجموعه این روابط را «ترامتنیت» نامید. مثنوی معنوی به عنوان بزرگ‌ترین شاهکار عرفانی، روابط پیچیدۀ بینامتنی با سایر متون و آثار قبل از خود دارد و بسیاری از متون در این متن به انواع گوناگون حضور یافته‌اند. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و تطبیقی و با استفاده از نظریه ترامتنیت ژنت، روابط بینامتنی مثنوی مولوی با آثار حکیم نظامی بررسی و تحلیل‌شده است. مثنوی از منظر بازتاب برخی از داستان‌ها، مثل‌ها و سیمای شخصیت‌ها و بازتاب برخی از مفاهیم کلامی و عرفانی با منظومه‌های نظامی گنجه‌ای روابط بینامتنی دارد. مولوی در اشعار خود از اندیشه های حکیم نظامی در موضوع عشق، تعریف جان، تعریف انسان و نقل تعدادی از داستان‌ها متاثرشده است. بر اساس این پژوهش، رابطة بینامتنیت صریح بین مثنوی مولوی و پنج گنج نظامی یافت نشد؛ اما استناد فراوان مولوی به داستان لیلی و مجنون، شباهت چندین داستان مثنوی معنوی با داستان‌های پنج گنج، وجود مفاهیم دینی و کلامی و مَثَل‌های مشترک در آثار نظامی و مولوی نشان می‌دهد که بین آثار این دو شاعر به‌طور غیرصریح و ضمنی ارتباط بینامتنی وجود دارد.

The intertextual relations between Mawlawi’s spiritual masnavis and Nezami-Ganjai’s masnavis based on Gérard Genette’s theory of transtextuality.

AbstractIntertextual studies explain the way and extent of influence of texts in the formation of each other, and by explaining the methods of reproduction of texts, it examines the process of deciphering and denoting texts. By expanding and systematizing the concepts arising from the opinions of theorists before him, Gerard Genette systematically investigated the relationships between texts and with a structuralist approach, he investigated and studied intertextual relationships and all its changes. He called the set of these relationships &tratextuality&. Masnavi Manavi, as the greatest mystical masterpiece, has complex intertextual relationships with other texts and works before it, and many texts have appeared in this text in various forms. In this article, the intertextual relations between Mawlawi’s Masnavi and Hakim Nezami’s works have been investigated and analyzed using the descriptive-analytical and comparative method and using Genette’s transtextuality theory. From the point of view of reflecting some stories, similes, and characters, and reflecting some theological and mystical concepts, Masnavi has intertextual relations with Nezami Ganjai. In his poems, Molavi was influenced by Hakim Nezami’s thoughts on the subject of love, definition of life, definition of man and narrating a number of stories. Based on this research, no clear intertextual relationship was found between Maulavi’s Masnavi and PanjGanj Nezami; However, Molavi’s frequent reference to the story of Leili and Majnoon, the similarity of several Masnavi stories with the stories of Panjganj, the existence of religious and theological concepts and common parables in the works of Nezami and Molavi show that the works of these two poets are implicitly and There is implicit intertextual communication.