گفتمان دنیاگریزی در شعر کلاسیک عربی و فارسی (با تکیه بر اشعار ابواسحاق البیری اندلسی و ناصر خسرو)

گفتمان دنیاگریزی از بن‌مایه‌های مضمونی شاعران زهد در دو ادب فارسی و عربی است؛ زیرا ازنظر این دسته از شاعران، دنیا و دل‌بستگی به آن، موجبِ مشغول شدن انسان به لذائذ و آرزوهای نفسانی است که او را از یاد خدا و زهد‌پیشگی و قناعت دور خواهد کرد. ابواسحاق البیری، شاعر زهدسرای اندلسی و ناصر خسرو، سراینده و حکیم بزرگ ایرانی، هر دو از شاعران قرن پنج هجری هستند که ازنظر اندیشه و پیام نهفته در شعرشان، شباهت های نزدیکی به هم دارند. یکی از درون مایه های مشترک اشعار دو سراینده، موضوع دنیا و دنیاگریزی است. این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی و با تکیه‌بر محتوا، در گذر مکتب آمریکایی در ادب تطبیقی، می کوشد تا بارقه هایی همسان از موضوع دنیاگریزی در اشعار دو سراینده را تبیین و استخراج کند. یافته های این تحقیق، بیانگر آن است که البیری و ناصر خسرو، در حوزۀ مفاهیم مربوط به دنیا، در بسیاری موارد دارای نگاه مشابهی هستند و خاستگاهِ فکری یکسانی دارند. وصف دنیا از پُربسامدترین مضامین در سروده های دو شاعر است. دنیا در نگاه آنان، دامگاه و عروس فریبکاری است که جایگاه قرار نیست و گذرگاهی برای سرای اخروی است. دنیا مادری ستمکار است که همواره در چرخش است و خردمند را نشاید که دل به این سرای فانی و عجوزة غدّار ببندد. به‌طورکلی می توان گفت تصاویری که این دو شاعر از سیمای دنیا ارائه داده‌اند، همگی منفی و ناخوشایند است و بیانگرِ این است که آن‌ها هرگز به جهان روی خوش ‌نشان نداده‌اند و همواره از ناپایداری، بی وفایی و کینه ورزی فلک فریاد برآورده‌اند.

The idea of secularism in classical Arabic and Persian poetry(Based on the poems of Abu Ishaq Al-Biri Andalusi and Nasser Khosrow)

Abu Ishaq alBiri, the poet of the Andalusian Ascetic Church, and Nasser Khosrow, the great Iranian poet and sage, are among the poets of the fifth century AH who have similar similarities in terms of thought and message hidden in their poetry. Both have common views on the world, death, and other issues related to asceticism. In their view, the world is a deceptive abode and bride that is not a place of refuge and is a passageway to the abode of the Hereafter. According to AlBiri and Nasser Khosrow, science is much higher than the wealth and essence of existence and human existence. This research, in an analyticaldescriptive and contentbased manner, seeks to explain and derive common sparks from the poetic themes of the two poets throughout the American school of comparative literature. The findings of this study indicate that AlBiri and Nasser Khosrow, in the field of ascetic concepts, such as similar view of the world, death, etc., had a common view and have the same intellectual origin.Keywords: Arabic and Persian Poetry, Comparative Literature, Abu Ishaq AlBiri, Nasser Khosrow, Common Topics.The findings of this study indicate that AlBiri and Nasser Khosrow, in the field of ascetic concepts, such as similar view of the world, death, etc., had a common view and have the same intellectual origin.Keywords: Arabic and Persian Poetry, Comparative Literature, Abu Ishaq AlBiri, Nasser Khosrow, Common Topics.