جستاری در زبان ترجمۀ رسالۀ قشیریه

یکی از انواع پژوهش‌های ارزشمند در متون کلاسیک فارسی، بررسی زبان آن‌هاست و توصیف و معرفی ویژگی‌های آوایی، واژگانی، نحوی و نیز معنایی این آثار بسیار ضروری است. زبان با شتاب و شدّت روی به تطور و تحوّل دارد. صورت‌های کهن واژگان به‌مرور متروک و صورت‌های جدید جایگزین آن‌ها می‌شوند. با پدید آمدن زبان رسمی نوشتار در اواخر دورۀ تکوین و برچیده شدن لهجه‌های بومی و جغرافیایی متعدّد فارسی خراسان بزرگ در خلق آثار ادبی و علمی، صامت‌ها و مصوت‌های زبان متون دورۀ درسی (قرون 713 ه) شکل ثابت و واحد به خود می‌گیرند و جمله در محور هم‌نشینی خصوصاً در توالی ارکان و اجزا، با محدودیت مواجه می‌شود و از شمار الگوها و ساختارهای نحوی جملات و بندها کاسته می‌شود. در این مقاله کوشیده‌ایم برخی خصایص زبانی ترجمۀ رسالۀ قشیریه را در سطح آوا، واژگان (صرف) و نحو بررسی کنیم. ترجمۀ رسالۀ قشیریه ازجمله آثار ارزندۀ صوفیانه است که متن آن غالب مختصات زبان فارسی دورۀ تکوین را دارد و توصیف زبان این اثر، سند گویا و متقنی برای نشان دادن نوع و نحوۀ تحوّل زبان فارسی از عصر تکوین تا به امروز است. نکتۀ مهم دیگر در متن این اثر، این است که گاه دو صورت مختلف واژگانی در آن به چشم می‌آید و از این نظر، نحوه و چگونگی تحوّل را می‌توان در آن مشاهده کرد و از این باب، زبان این کتاب، ارزش بسیار در تحقیقات و مطالعات تاریخی و در زمانی دارد.

A Study on Translated Language of Al-Risala al-Qushayriyya

One of the most valuable researches in classic Persian texts is to study its language, and to describe and introduce characteristics of its sounds, lexis, syntax and semantics is of great prominence. Language is undergoing grand and severe transformation and evolution. Old forms of words are abandoned and new forms replace them. Through emerging formal written language at the end of the developing era and eliminating various geographical and local accents in Greater Khorasan in creating scientific and literary works, consonants and vowels of texts in Dasri Era (14th to 20th century) obtained a stable and unique shape. Furthermore, sentences in the coexisting axis are encountered restrictions especially in a sequence of elements and components and the number of syntactic patterns and structures of sentences and paragraphs are decreased. In this study, we have intended to investigate several lingual characteristics in translation of AlRisala alQushayriyya in terms of sound, lexis and syntax. Translation of AlRisala alQushayriyya is one of the most invaluable Sophy books in which its text has numerous Persian language attributes of the developing era. Describing the language of this book is a convincing evidence to show the type and extent of Persian language transformation since the evolution era up until now. Another prominent issue in this text is that at times there can exist two different lexical forms and that is why the language of this book is of grand importance in terms of historical research.