بازتاب جغرافیای وطن در ادبیّات منظوم کلاسیک و معاصر فارسی

از آن‌جا که اشعار مربوط به جغرافیای وطنی و سرزمین، جزء پیکرۀ یک اجتماع و ملّت محسوب می‌شود، می‌توان گفت محتوای اشعار شاعران وطن‌دوست دربرگیرندۀ موضوعاتی است که به نوعی با مولّفه‌های جغرافیایی گره خورده است. شاعران در دوره های گوناگون پیوسته از ابراز عشق به میهن، سروده‌های بسیاری خلق کرده‌اند که قابل توجّه و تامّل است. در این پژوهش سعی شده با تاکید بر شعر چند تن از شاعران ادبیّات کلاسیک و معاصر، به ویژه شاعرانی که به وطن ابراز عشق کرده اند، به چگونگی بازتاب مولّفه‌های جغرافیایی در ادبیّات شاعرانۀ آن‌ها توجّه گردد. نتایج حاکی از آن است که ناصرخسرو، سعدی، حافظ به عنوان شاعران کلاسیک و منوچهر آتشی، اخوان ثالث، علی معلّم و شهریار به عنوان شاعران معاصر، در سروده‌های خود، به گونه‌های مختلف از جغرافیای ایران یاد کرده‌اند و علّت یادآوری از سرزمین و مولّفه‌های جغرافیایی در سروده‌های شان را می‌توان همان عشق به وطن دانست. این مولّفه‌های جغرافیایی انعکاس یافته در سروده‌های شاعران مذکور عبارتند از: وطن، هویّت مکانی، اسامی جغرافیایی، فضای جغرافیایی و سرزمین. از میان این مولّفه‌ها، اسامی جغرافیایی مانند دریا ی خزر، مازندران، خراسان، شیراز، جنوب و آذربایجان از بسامد بالایی برخوردار است.

The Reflection of Homeland Geography in Classical and Contemporary Poetic Literature

Since poems regarding one’s geography and motherland is considered as a constituent of a community or a nation, poem contents of patriotic poets concern topics in regard with geographical elements. During various eras, poets have always created numerous poetry expressing their love and passion towards their motherlands that are extremely noticeable. This study has intended how to consider reflection of geographical elements in several poets’ poetic literature with an emphasis on a number of classical and contemporary poets especially those who express love towards their homeland. The results show that Nasir Khusraw, Saadi, Hafez as classical poets and Manouchehr Atashi, AkhavanSales, Ali Moalem and Shahriar as contemporary poets have mentioned the geography of Iran in their poetry from diverse angles. The reason to this remembrance towards homeland and geographical elements resembles their true love for their motherland. The aforementioned geographical elements are such as: homeland, geographical identity, geographical location and motherland. Amongst these elements, geographical names such as: Caspian Sea, Mazandaran, Khorasan, Shiraz, South and Azerbaijan are more frequently used.