عناصر ساختاری شعر «دریچه‌ها» سرودۀ مهدی اخوان ثالث

اخوان ثالث (م. امید)، گاه، برای تسکین خاطر آتش‌خیز خویش، به موضوعات و مضامین عاشقانه روی می‌آورد. موضوع جهان شمول «عشق» دریچه‌ای می‌شود تا برای لحظاتی، از تنفّس در درون مایه‌های سیاسی–اجتماعی که برای اخوان سرشار از تعفّن و اختناق است، در امان بماند؛ دریغا که این‌گونه سروده‌ها نیز یاس‌آلودند. محبوب و منظور او نیز یا از اهالی «زمستان» است که سرمای سخت و سوزان، عاطفه‌اش را افسرده و منجمد کرده است یا در سفر و هجران است؛ بدین‌گونه عشق یاس‌آلود، دردی بر دردهای ژرف اخوان، افزوده است. مثنوی «دریچه‌ها» که محتوایی غنایی و غزل‌گون دارد، چنین است. در این مقاله، عناصر ساختاری شعر «دریچه‌ها» به روش تحلیل و توصیف متن بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد که قالب شعر، تعیین کنندۀ قطعی و نمودار بی‌چند و چون یک اثر نیست، بلکه معنا، قالب را به دنبال خود می‌کشاند. شعر دریچه‌ها که حاصل تجربه‌های عینی و بیرونی سراینده است و در بحر «هزج مسدّس اخرب مقبوض» سروده شده، از مترنّم‌ترین و مطبوع‌ترین وزن و آهنگ‌ها، برخوردار است که این امر، خلاف نظر پیشنیان دربارۀ این بحر است. در این سروده، معنا، زبان و تصویر هماهنگ جلوه می‌کنند. شفافیّت و سادگی و صمیمیت معنایی، سبب شفافیّت و سادگی زبان و تصاویر شده است.

Structural elements of the Darichehha,a poem from Akhavan Thaleth

Akhavan Thaleth (M.Omid) sometimes to relief his fire inside, turned to love subjects. Worldwide subject “Love” becomes a gate to secure him for a moment from socialpolitics context which are greatly suffocation to him. Alas that these such poems are also disappointing. His mistress is either from “Winter” whose wild cold has ruined and freezed his affection, or she is in travel and far from him. Therefore disappointing love has put another pain to Akahavan’s deep pains. The poet “Daricheha” which is musical, is written the way mentioned. In this article, structural elements of the poem “Daricheha” is examined in a analytic and descriptive manner. The results show that Pattern used in a poem, is not determinative and representative to the whole text. But, meaning, pulls the patterns by itself. The poem “Daricheha” which is the consequences of its author external experiences and is written in Bahr “Hazag mosadase akhrab maghbooz”, is one of the most satisfactory of songs and weights, which is in contradictory to past acceptable opinion. In this poem, Meaning, Language and Imagination, are all in consistence. Clearance, simplicity and intimacy are the reasons to clearance, simplicity and imagination.