بررسی تطبیقی آداب سلوک عرفانی در دو رسالۀ عوارف المعارف سهروردی و ارشاد‏المریدین خوارزمی

آداب سیر و سلوک عرفانی را می‌توان مجموعۀ دستورالعمل‏ها و ارشادهایی دانست که بزرگان متصوّفه در رساله‌ها و کتاب‌های خود برای تربیت سالکان نوپا آورده‌اند. شهاب‌الدین سهروردی، عارف نامدار قرن هفتم هجری و کمال‌الدین حسین خوارزمی، عارف قرن دهم ازجملۀ کسانی بودند که به ترتیب در کتاب‌های «عوارف‌المعارف» و «ارشادالمریدین» به راهنمایی سالکان پرداخته و اصول و روش‌های سلوک را بیان کرده‌اند. مقالۀ حاضر به شیوۀ توصیفیتحلیلی می‌کوشد این آداب را در این دو رساله بررسی کند. برای سهولت بررسی، آداب سلوک به دو دستۀ کلّی آداب ظاهری و باطنی طبقه‌بندی شد. منظور از آداب ظاهری مواردی نظیر نماز، روزه، شب زنده‌داری و... و منظور از آداب باطنی خصیصه‌ها و خصلت‌هایی است که سالک باید برای رسیدن به حقیقت به آن‌ها متحلّی و آراسته گردد. پژوهش حاضر به این نتیجه دست می‌یابد که سهروردی در عوارف‌المعارف آداب ظاهری را با تفصیل بیشتری مطرح ساخته و در مقابل، خوارزمی عمدتاً به آداب باطنی نظر داشته است.

A comparative study of mystic etiquettes in Sohrevardi’s Awarif alMa’arif and Kharazmi’s Ershad alMoridin

Mystic etiquettes are a set of principles and guidance that Sufi elites have established to train novice disciples in their articles and books. Shahab alDin Sohrevardi –renowned, seventh century mystic and Kamal alDin Hossein Kharazmi renowned, tenth century mystic were amongst those who have guided novice disciples and explained mysticism etiquettes in Awarif alMa’arif and Ershad alMoridin, respectively. This study investigates the aforementioned etiquettes through a descriptiveanalytical approach. For convenience, mystic etiquettes are divided to two main categories of outer and inner aspects. Outer refers to aspects such as fasting, prayer, pernoctation and inner refers to aspects to which disciples ought to attain in order to approach the mere truth. The findings represent that Sohrevardi has explained the outer aspects in Awarif alMa’arif in detail, whereas, Kharazmi has mainly looked upon outer aspects.