تاثیر عروض قرآن بر اوزان شعر حافظ

قرآن بزرگ‌ترین معجزۀ پیامبر اسلام و نشانۀ حقّانیت دین مبین اسلام است. در اعجاز قرآن همین بس که از زمان نزول آن تا کنون کسی نتوانسته است آیه‌ای همانند آن بیاورد. با واکاوی ابعاد مختلف قرآن، همواره افق‌هایی تازه در برابر پژوهشگران گشوده می‌شود. یکی از مهم‌ترین بحث‌های زبان و ادبیّات فارسی تاثیرپذیری شاعران و نویسندگان از ظاهر و باطن قرآن است. در میان ادبا، حافظ شیرازی یکی از شاعرانی است که تاثیرپذیری فراوانی از قرآن دارد؛ این اثرپذیری نه فقط در محتوا که در لفظ، وزن و حتّی بحور عروضی است. ما در این جستار برآنیم تا با مطالعۀ تطبیقی اوزان و بحور پربسامد حافظ و قرآن کریم به میزان اثرگذاری بحور قرآنی بر شعر حافظ دست یابیم. برآیند تحقیق اثبات می‌کند که بحور رمل، مضارع، هزج، متقارب و رجز از جمله بحرهای مشترک شعر حافظ و قرآن کریم می‌باشد و حافظ از این نظر نیز تحت تاثیر قرآن است. نکتۀ دیگر این که بحور قرآنی بسیار شبیه به شکل عروض اشعار فارسی هستند و بسیاری از اوزان عروضی که در عربی غالباً به شکل مسدس و مربع به کار می‌روند، در قرآن کریم به شیوۀ اوزان فارسی به صورت مثمن استفاده شده‌اند و این امر اثبات می‌کند که نه تنها محتوای قرآن متعلّق به کل جهان است و فقط اختصاص به جهان عرب ندارد، وزن و ظاهر آن نیز اختصاص به زبان عربی ندارد و می‌تواند فرازبانی باشد.

The Effect of Quranic Prosody on Hafez’s Poems

Quran is considered as the most important miracle of the prophet Mohammad and it signifies the true essence of Islam. Since its advent, no one has been able to bring anything similar to verses of Quran. The more we study into Quran, the more we find ourselves to new horizons opening to us. Being influenced from both appearance and content of Quran is one of the most vital discussions poets and writers encounter with. Among them, Hafez Shirazi is one poet who has been tremendously influenced by Quran; this influence not only has been in content but also in terms of words, rhythm and even prosody. In this study using comparative approach of rhythms, we will try to represent Quranic influences on Hafez’s poems. Our findings show that Hafez has been also influenced from Quran regarding geomancy, present, anthem, prosody and praise. Quranic features are very similar to the rhythms of Persian poems and many prosodies that are used as sextet and quartet in Arabic are similar to Farsi rhythms as octave poetry of Quran. This proves that not only Quran content belongs to the whole world and it does not exclusively belong to the Arabs but also its appearance and rhythm could go beyond languages.