بررسی استعارۀ مفهومی «معشوق نور است» در غزل عاشقانۀ فارسی و نقش‌ مایه‌های ایرانی(با تکیه بر غزلیات سعدی و حسین منزوی)

ماهیت استعاره جمعی و اشتراکی است و بر این اساس که تاریخ و مسائل تاریخی در گزینش قلمرو‌های منبع/ مبدا استعاره‌ها و کارکرد شناختی آن‌ها نقش دارند، مسئله‌ای که پژوهش حاضر بدان می‌پردازد، دلایل پدید آمدن استعارۀ مفهومی «معشوق نور است» در غزل عاشقانۀ فارسی است. جهت پرداختن به مسئلۀ مذکور به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی غزلیات سعدی شیرازی و حسین منزوی پرداخته و سپس به روش تطبیقی نقش‌مایه‌های خورشید نیز مطالعه و بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در شعر سعدی یکی از عوامل پدید آمدن این کلان‌استعاره، پوشیده‌رویی معشوق و لزوم وضوح بخشیدن به چگونگی زیبایی معشوق و چگونگی حضور او بوده است اما در شعر منزوی ازآن‌جایی که معشوق روی‌پوشیده نیست تا خورشید جایگزینی برای توصیف روی او باشد، کارکردهای شناختی این کلان‌استعاره تغییر قابل ملاحظه‌ای یافته است؛ خورشید به‌عنوان قلمرو مبدا، دیگر آن خورشید قدرتمند شعر سعدی با نور خیره‌کننده و درخشانش نیست، خورشید به‌عنوان استعاره‌ای هستی شناختی در شعر منزوی گاه کارکردهای شناختی مشابه استعاره‌های شیئی مانند فانوس و شمع را دارد. بعلاوه این که حوزه مقصد خورشید از معشوق به عاشق میرسد تناظر بین حوزه مبدا و مقصد، نگاشت‌هایی از قبیل گرمای خورشید/ گرمای حضور معشوق، روشنایی خورشید یا ماه/ درخشندگی و سپیدی روی معشوق، قدرت رویش و زایش نور خورشید/ قدرت باروری معشوق را قابل درک می‌نماید. نقش‌مایه‌های خورشید در دوران معاصر و تصویر خورشید خانم بر روی سفالینه‌ها امتداد حضور استعارۀ «خورشید ایزدبانو است» را نشان می‌دهد که با استعارۀ مفهومی «معشوق خورشید است» در غزل عاشقانۀ فارسی تناسب دارد.

a study of the conceptual metaphor of lover is light in persian romantic ghazal and iranian images(based on the poetry of saadi and hossein monzavi)

the nature of metaphor is collective and communal, and since historical issues play a role in the selection of the origin of metaphors and their cognitive function, in the present research, the reasons for the emergence of the conceptual metaphor &the lover is light& in persian love poetry are discussed. therefore, firstly, the descriptive-analytical method was used to analyze the lyrical poetry of sa’di and monzavi, and then, the motifs of the sun were studied and analyzed using the comparative method. the results of the research show that in sa’di’s poem, one of the factors of the emergence of this macro metaphor is the lover’s veiled face and the need to clarify the beauty of the beloved and how he is present, but in the monzavi’s poem where the beloved is not veiled, the cognitive functions of this metaphor change. it has been found significantly and the target area has changed from the lover to the lover, and the metaphor &the lover is light& has found creative aspects that are conceptualized from a different perspective every time. the role of the elements of the sun in the contemporary iranian images and the image of the female sun on the pottery show the extension of the metaphor the sun is the goddess which fits with the conceptual metaphor the lover is the sun in the persian romantic sonnet.