خوانش سیاسی آثار گلشیری با رویکرد بینامتنیت با تکیه بر آینه‌های دردار

هر نویسنده‌ای که با سیاست و تاریخ و قدرت درگیر باشد، به ناچار بازتاب آنها در آثارش هست، و چون گلشیری نویسنده‌ای بود که مدام به تاریخ ایران بیشتر از طریق متون معتبر نظر داشت، هم از طریق بینامتنیت با آثار کهن سود می‌برد و هم خوانش سیاسی خودش را در آثارش وارد می‌کرد. نقد سیاسی و مارکسیتی بیشتر ملهم از آثار مارکس و انگلس هستند، و تقریبا همه‌ی منتقدان سیاسی قرن بیستم متاثر از این دو نفر بوده‌اند. و جالب اینکه آثار ادیبان بزرگ ما همچون حافظ و فردوسی را می‌توان از منظر سیاسی خواند. هوشنگ گلشیری که علاقه‌مند به آثار اینها بوده و به نوعی دنباله‌رو اینها بوده، آثاری سیاسی نوشته است. و وقتی به لایه‌های آثار او دقیق بشویم می‌بینیم او یکی از سیاسی‌ترین نویسندگان ایران معاصر است. ما در این مقاله نشان می‌دهیم که آثار او را می‌توان هم از منظر نقد سیاسی خواند و هم از منظر بینامتنیت که مفهومی برآمده از کارهای فرمالیست‎‌های روس و مخصوصا میخائیل باختین است که نویسنده و متفکری سیاسی بود. این مفهوم معنایی متنوع و گسترده دارد و از منظرهای متفاوت منتقدانی چون کریستوا و ژنت و بارت معنایش فرق می‌کند. نظر ما بیشتر نگاه مارک آنژنو است که تمرکزش روی نتیجه‌ی رویکرد بینامتنی است، چون تولید ادبی اساسی را وارد شبکه‌ای از تعامل مقررات گفتمانی اجتماعی می‌کند. این نگرش دید تازه‌ای نسبت به جایگاه امر ادبی در فعالیت نمادین دارد و اساس توجه ما در این مقاله بیشتر همین تعاملات در جامعه‌ی سیاسی است.

Political reading of Golshiri’s works with an intertextual approach based on Ayeneh-haye Dardar (Mirrors with Doors)

Any writer preoccupied with politics, history and power unconsciously echoes them in his/her works as it has happened to Houshang Golshiri’s works. Golshiri was a writer who used to study authentic sources about the history of Iran and took advantage of intertextual methods when reading ancient texts all of which along with his political points of view are seen into his writings.Political and Marxist criticism is inspired by works of Marx and Engels who have influenced almost all twentieth century’s political critics. Even the works of Iran’s literary worthies like Hafez and Ferdowsi could be read from political perspectives. Golshiri, interested in the works of Hafez and Ferdowsi, and almost their disciple, has written political works. When reading his works carefully, we will find between the lines that he is one of the most political Iranian authors. The purpose of this article is to show that Golshiri’s works can be read from political as well as intertextual perceptive. Intertextuality is a concept derived from the works of Russian Formalists especially Mikhail Bakhtin, a political writer and thinker. Intertextuality has a wide range of meanings and is open to debate among critics such as Kristeva, Gennet, and Barthes. This paper, however, focuses mostly on Mark Angeno’s intertextual perspective, because it invites the literary production into a network of interactions of social discourses. This approach takes a fresh look at the importance of literary works in a symbolic way and sheds light on these interactions in a political society.