نگاهی به پارادایم قدسی در فلسفه ادبیات و هنر معاصر ایران

پارادایم به معنی سرمشق‌ها و نمونه‌های حاکم بر ذهن و زبان دانشمندان در دوره‌های مختلف است و با اندکی تسامح، در علوم انسانی و هنر نیز نظام‌های فکری غالب یا همان پارادایم‌ها قابل شناسایی است. هنرمندان بسیاری خود را ذیل این نمونه‌های غالب می‌بینند و پیوندی عمیق با اندیشه‌های حاکم در زمان خود می‌یابند. در ایران از سالهای 1320 غالب هنرمندان و نویسندگان خود را وقف تبلیغ برای پارادایم حاکم؛ یعنی مارکسیسم کرده‌بودند و در دهه چهل، هنر مدرنِ خودارجاع «کانتی» بود که هنرمندان و نویسندگان متعددی را مجذوب خود ساخت. یک دهه بعد، تفکرات بوم‌گرای اسلامی، که در ادامه‌ی برخوردهای مختلف با سنت پدید آمده بود، زمینه را برای رشد زیباشناسی «قدسی» ایجاد کرد. به بیان دیگر روشنفکران و نواندیشان دینی با بهره‌گیری از آرای فلاسفه غرب و سنت‌های مذهبی، نوع جدیدی از فلسفه‌ی هنر و ادبیات را در ایران پی نهادند. این نواندیشان که افرادی چون علی شریعتی، مرتضی مطهری، عبدالکریم سروش، داوری اردکانی و دیگران بودند، گرچه در موارد متعددی اختلاف نظر داشته و دارند، در زیباشناسی به حضور یک «امر قدسی» در هنر اسلامی باور دارند. بنابراین، باورمندی به امرقدسی در کنار شرایط اجتماعی و سیاسی ، به خصوص پس از انقلاب اسلامی، زمینه را برای رشد هنر اسلامی- انقلابی فراهم ساخته است.

A glance at the sacred paradigm in Contemporary Iranian literature and Art

Paradigm implies the models and examples that govern the minds and languages of scholars in different eras.With a little leniency, the dominant systems of thought or paradigms are identifiable in the humanities and arts. Many artists see themselves as the followers of these dominant examples and find a deep connection with the dominant ideas of their time. During the 1940s, most artists and writers in Iran had devoted themselves to promoting the ruling paradigm, namely Marxism.In the 1960s, it was Kant’s modern selfreferential art which attracted many artists and writers. A decade later, Islamic nativist ideas, which had emerged in the wake of various conflicts with tradition, paved the way for the development of ‘sacred’ aesthetics. In other words, intellectuals and religious thinkers developed a new kind of philosophy of art and literature in Iran by using the ideas of Western philosophers and religious traditions. Though they have had and still have different opinions in many cases,these intellectuals including Ali Shariati, MortezaMotahhari, Abdul Karim Soroush, DavariArdakani, and others have an identical belief in aesthetics: the presence of a ‘sacred thing’ in Islamic art. Therefore, the belief in a sacred thing along with the social and political conditions (especially after the Islamic Revolution) has paved the way for the growth of the Islamicrevolutionary art.