تاملاتی درباره معرفت تاریخی سعدی شیرازی

هدف پژوهش حاضر بررسی معرفت تاریخی سعدی شیرازی در گلستان و بوستان می باشد. معرفت تاریخی و پیش فهم های تاریخی شیخ اجل در ایجاد این دو اثر سترگ در ادبیات فارسی، مساله ی غامض و قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. در این مقاله سعی می شود به این پرسش پاسخ داده شود که پیش فهم های معرفت تاریخی سعدی در این دو اثر چه بوده و با چه عناصر و مفاهیمی خود را نشان داده است؟ فرضیه اصلی این مقاله این است که شرایط فردی و اجتماعی شیخ اجل در کنار مطالعات تاریخی و فرهنگی، در بینش تاریخی وی تاثیر بسزایی داشته است. نتایج این پژوهش که با روشی توصیفی تحلیلی، صورت گرفته، نشان می دهند که آمیزه ای از عوامل و عناصر فردی و تاریخی و اجتماعی، چون: تحصیل در نظامیه ی بغداد به عنوان بزرگترین کانون فرهنگی جهان اسلام، آفاق گردی و محاط بودن در عصری متلاطم و حادثه خیز، در کنار مطالعه و تامل در متون تاریخی و فرهنگی گذشته، درسایه سار امنیت اجتمایی ایجاد شده توسط سلغریان در شکل گیری نظام معرفتی و تاریخی سعدی، تاثیر قابل توجهی داشته است. آشنایی عمیق سعدی با متون تاریخی و فرهنگی گذشته، باعث شده تا پیش فهم های نظام معرفت تاریخی وی در برخی از آثارش با مفاهیم و ویژگی هایی چون: موضوعیت نداشتن اندیشه ی ظل اللهی، مشیت گرایی، اهتمام به کاربست عناصر، مفاهیم و شخصیت های تاریخی اسطوره ای، وطنی و اسلامی، و استفاده از تاریخ به مثابه ی ابزاری برای تعلیم اخلاق، در قالب حکایت ها، تمثیل ها، نمادها و تلمیح ها، تعریف و به گونه ای سحرانگیز و ابدی در نظم و نثرش متجلی شود.

Reflections on Sa’di Shirazi’s Historical Knowledge

The purpose of this research is to study SaadiShiraz’shistorical knowledge in Gulistan and Bustan. The knowledges and concepts of Saadi in history are abstruse points in creation of those two great works in Persian literature and there is little attention to them. This question will be answered in this article; what are the concepts and knowledge of Saadi in history for creation of these two works and which concepts and elementsadumbrate them? The principle assumption of this research is that the social and personal experiences of Saadi have a great effect on his historical knowledge. The method of this research is descriptiveanalytic and the results show that a combination of individual, historical, and social factors which were effective in formation of intellectual and historical knowledge of Saadi: his education in AlNizamiyya of Baghdad as the eldest cultural center of Islamic worlds, searching for the new horizons in turbulent era, and study of historical and cultural texts by the social security ofSalghoriān. The great textual historical knowledge of Saadi caused appearance of his preconceived knowledge in some of his poetries and proses which are included the concepts and characteristics such as irrelevancy of god shadowing, tactility, efforts for application of element, historical concepts and characters, mythical, homeland, Islamic and consideration of history as an instrument for teaching morality in the form of stories, allegories, symbols, Allusion with attractive and magical technique.