مطالعۀ ویژگی‌های تزیینی آثار گچ‌بری هنرمندان کرمانی در دورۀ ایلخانی تا ابتدای دورۀ تیموری

در دورۀ ایلخانی (حدود 633 ه. ق. تا 756 ه. ق.) با ورود ایرانیان به دستگاه حکومتی، حمایت از هنر و هنرمندان رونق گرفت و هنرهای مختلف از جمله گچ‌بری به رشد و شکوفایی چشمگیری دست یافت. در این دوره، شاهد محراب‌ها و کتیبه‌های گچ بری زیبا و پرکاری هستیم که از سوی حاکمان و والیان جهت مساجد، امامزاده‌ها و مقابر بزرگان سفارش داده می‌شدند و توسط هنرمندان بنامی از خاندان‌های مختلف ساخته می‌شدند. در این میان هنرمندان کرمانی نیز در خلق آثار گچ‌بری ارزشمندی نظیر محراب در دورۀ ایلخانی تا ابتدای دورۀ تیموری نقش عمده‌ای ایفا کردند و به یکی از سرآمدترین خاندان‌های هنرمند در این زمینه تبدیل شدند. هدف پژوهش حاضر در گام نخست شناسایی هنرمندان کرمانی گچ‌بر و معرفی آثار رقم‌دار و یا منسوب به این هنرمندان است و همچنین پراکندگی و مطالعۀ ویژگی‌های بصری آثار آن‌هاست. با مطالعات صورت گرفته مشخص شد که آثار هنرمندان کرمانی شماری ویژگی‌های ساختاری و تزیینی خاص دارند که آن‌ها را از سایر هنرمندان هم‌عصرشان متمایز می‌کند از جمله: مزین شدن لچکی‌های تمامی محراب‌ها و برخی لوح‌های گچی آن‌ها با فرمی گرد، مماس بودن این فرم گرد با دیوارۀ محیطی لچکی، استفاده از گل‌های ختایی که دارای تزییناتی مشترک هستند، قرار دادن جایگاهی ثابت برای ثبت کتیبه‌های حاوی نام هنرمند سازنده و تاریخ ساخت محراب. روش یافته‌اندوزی مطالعات کتابخانه‌ای و سپس مطالعات میدانی و برداشت آثار و رویکرد پژوهش تاریخی تطبیقی است.

Studing of decorative characteristics of Kermanid artists stucco works in Ilkhanid until beginning of the Timurid Era

Ilkhanids, is a title that name to Holaku’s successors and they ruled modern iran and also part of around lands from about 633 A.H to 756 A.H and governments like; ALe Mozafar, ALe Injuid, ALe Kurt some, contemporary to them and by accepting Ilkhanids or appearance weakness of their power ruled on part of their territory, when Iranian arrived to the governmental system, due to their support from arts and artists and different types of arts such as stucco, arts hade a remarkable development and growth. In this period, We can see beautiful stuccos mihrabs and inscriptions that were ordered by rulers and governors to be used in mosques, shrines and mausoleums Which Were made by famous artists of different families. In the meantime kermani artists, played an important role in creating valuable stucco works such as Mihrab in Ilkhanid until beginning of the Timurid era and became one of the most important artist Families in this field. Therefore purpose of current research in the first place is identifying Kermani Plasterer artists and the introduction of signatured and also attributed to the distribution of artists and their work in Ilkhanid until beginnin of the Timurid era. and then study the characteristics of visual works, in order to access specific characteristics that are decorative. Methods of Data collection are library studies and field studies and works documentary. Research approach is historic – comparative. We found out that works of Kermani artists have special decorative and structural charactistics. For example: adorned spandrel of all the Mihrabs and some of their stuccoed panel with rounded form, border of this round form with spandrel perimeter wall, using of Khataei flowers that have common decorations, setting a fixed place for inscription recording with artist’s name and date of construction of Mihrabs and etc. That distinguish them from other artists.