گونه‌شناسی تزیینات قواره‌بری در فرم خورشیدی درها (مطالعه موردی: درهای بناهای سلطنتی دوره قاجار تهران)

هنر- صنعت قواره‌بری چوب از جمله هنرهای کاربردی و تزیینی است که شکوه و زیبایی خاصی به بناهای دوره قاجار(1343- 1209 ق) بخشیده است و شاید بتوان آن را یکی از بارزترین تزیینات معماری این دوران به‌واسطه کاربرد گسترده و تنوع نقوش و طرح‌های اجراشده‌ در ساخت و زینت بخشیدن به انواع درها، پنجره‌ها و اُرسی‌ها دانست. در این مقاله قصد داریم تا با رویکرد زیباشناسی بصری، به بررسی ویژگی‌های هنری خاص، در «خورشیدی»‌ درهای تزیین‌یافته با هنر قواره‌بری در چهار مجموعه بنای سلطنتی قاجاری در تهران (کاخ گلستان، کاخ نیاوران، باغ فردوس و عمارت مسعودیه)، بپردازیم. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و گردآوری مطالب به‌شیوه اسنادی (کتابخانه‌ای) و بر پایه‌ پژوهشی میدانی (شامل تهیه تصاویر از آثار قواره‌بری در بناهای مذکور و تجزیه و تحلیل خطی نمونه‌ها) استوار است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که علاوه بر ساختار کلی بیشتر خورشیدی‌ها که به‌به‌صورت نیم‌دایره با تقسیم‌بندی‌های شعاعی و نقشمایه‌های هندسی، گیاهی یا تلفیقی است، تناسبات و نقوش خاصی نیز اعم از ساختار بیضی‌شکل خورشیدی‌ها با محور تکثیر موازی و نقوش گیاهی پُرکار یا ساده نیز وجود دارد که بررسی ویژگی‌های آن‌ها می‌تواند گامی در جهت آشنایی بیشتر با ویژگی‌های زیبایی‌شناسی هنر قواره‌بری دوره قاجار و در نتیجه نزدیک شدن به تعریف سبک خورشیدی‌‌سازی دوره مذکور تلقی گردد.