خوانش کمال‌الدین بهزاد از داستان «سعدی و جوان کاشغری» براساس الگوی تعلیم و تربیت عرفانی نورالدین‌ عبدالرحمان جامی

خلاقیت و نوآوری در نگارگری و نقاشی ایرانی به‌ویژه در حیطه موضوع و مضمون پیوسته با نام کمال‌الدین بهزاد، نقاش برجسته عهد تیموری در نیمه دوم قرن نهم هجری/‌ پانزدهم میلادی، قرین گشته‌است. او در آثار خود، نقاشی را از انحصار کامل متن رهانید و با مضامین زمانه خود درآمیخت، از این‌رو به آن تازگی و غنایی بی‌سابقه بخشید. بهزاد با تکیه بر حساسیت، استعداد و نبوغ خویش و نیز بهره‌گیری از آرا و اندیشه‌های حاکم بر زمانه خویش توانست آثاری بدیع و نو بیافریند که نگاره «سعدی و جوان کاشغری» نمونه‌ای از این خلاقیت و نوآوری است. در نوشتار پیش‌رو این نگاره از نظر پایبندی به مرجع ادبی و تاثیر معاصران بهزاد بر مضمون ارایه‌شده در آن مورد بررسی قرار گرفته‌است. هدف از این پژوهش تاکید بر تاثیرپذیری بهزاد از آرا و اندیشه‌های معاصرانش به‌ویژه نورالدین‌عبدالرحمان جامی شاعر و نیز چگونگی بازنمود این تاثیرات در نقاشی‌ او می‌باشد. این پژوهش به یافتن پاسخ این پرسش‌ها می‌پردازد که مضمون ارایه شده در نگاره بهزاد تا چه میزان با مرجع ادبی آن تطابق داشته است؟ و از میان معاصران بهزاد، جامی، به‌عنوان موثرترین شخصیت فرهنگی در جامعه هرات، چه تاثیری در مضمون ارایه شده در این نگاره داشته‌است؟ این پژوهش با هدف بنیادی-توسعه‌ای و روش گردآوری اطلاعات آن تاریخی–تطبیقی و توصیفی بوده و در تحلیل داده‌ها از روش کیفی و کمی استفاده‌ شده‌است. در جمع‌بندی نتایج این پژوهش می‌توان گفت بهزاد در اثر معاشرت با شخصیت‌ برجسته‌‌ای چون جامی، که از جایگاه و موقعیت ویژه‌ای در جامعه هرات آن روزگار برخوردار بوده، از افکار و عقاید او بهره‌مند گشته و در آفرینش مضمون نگاره خود، علاوه بر مرجع ادبی که حکایتی از گلستان سعدی است، از اندیشه‌های وی نیز تاثیر پذیرفته‌است.