روند شکل‌گیری کتاب‌های چاپ سربی در دوره قاجار

گسترش صنعت چاپ از تحولات مهم فرهنگی عصر قاجار به شمار می‌رود.در این دوره برای نخستین‌بار دانش از انحصار کتابخانه‌ها خارج شد و از طریق چاپ و انتشار کتاب تحولینویندر نظام آموزشی به وجود آمد. بررسی سیر تحول این مسیر می‌تواند دریچه‌ای جدید برای رسیدن به مسیر تاریخی فرهنگی این سرزمین باشد.هدف از این پژوهش ترسیم مراحل شکل‌گیری صنعت چاپ و نشر و ورود چاپ سربی به ایران بوده است تا بدین طریق سعی و تلاش بانیان و چاپگران اولیه این کتب در به سامان رساندن این شیوه چاپی و ایجاد اشتیاق درخوانندگان برای مطالعه آنها هرچه بهتر نمایش داده شود. همین‌طور مشخص گردد چه افرادی از جامعه و حتی افرادی از حکومت قاجار نقش موثری را در پیشبرد این اهداف بر عهده داشته‌اند.این پژوهش به‌روش توصیفی‌تحلیلیانجام شده و داده‌های آن به شیوهکتابخانه‌ای و میدانیگرد آمده است. به همین منظور تعدادی از کتاب‌های دوره تاریخی مذکور از نزدیک بررسی و از آنها عکاسیشد. با توجه به حجم بالای مطالب در این زمینه فیشهاپس از گردآوریطبقه‌بندی، تشریح و مورد استدلال و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.این پژوهش کوشیده است عوامل شکل‌گیری صنعت چاپ در دوران قاجار را شناسایی کند و نقش افراد، مراکز و رویدادهای اجتماعی را در این خصوص بررسی کند. ایجاد چاپخانه سربی در زمان قاجار معلول تحولاتی بود که سبب تولید کتاب‌هایی شد مغایر با باورهای ایرانیان نسبت به کتبی که سال‌ها با آن مانوس بودند. این تحقیق مشخص می‌سازد که چاپگران با درنظر داشتن کتاب‌آرایی سنتی به تولید کتاب‌هایی با استفاده از حروف مجزای چاپی اقدام ورزیدند و حرکت تدریجی اما با برنامه آنها پایه‌های علم، مذهب و فرهنگ را مستحکم ساخت. مسیر این جریان در کتاب‌های چاپ‌شده در شهرهای تبریز، تهران و اصفهان قابل پیگیری است.