تطبیق نقوش تزیینی معماری دوره تیموری در آثار کمال‌الدین بهزاد با تاکید بر نگاره «گدایی بر در مسجد»

حاصل تمهیدات شگرف هنرمندانی چون کمال‌الدین بهزاد در عرصه نگارگری اواخر سده نهم همبستگی آن با معماری بود. به تصویر درآمدن فضاهای معماری و نقوش تزیینی آن در نگاره‌ها در بناهای عظیم و باشکوه اطراف هنرمندان ریشه داشت.. تزیینات فراوان سطح بنا که بر حس وحدت و اثربخشی آن می‌افزود حتی بر لباس پیکره‌ها نیز نقش بست. بدین ترتیب، اگرچه حضور فضای معماری در تصویر اکثراً به‌جهت ضرورت داستان به تصویر کشیده شده بود، ساختار نظام‌مند و هندسی موجود در تزیینات معماری به ابزاری مناسب جهت غنای رنگی، استحکام ترکیب‌بندی و هماهنگی اجزا در تصویر نیز تبدیل شد. به‌رغم استفاده مکرر بهزاد از معماری و تزیینات وابسته به آن در نگاره‌هایش، آثار وی اغلب از دیدگاه هنرهای تجسمی بررسی شده است. در این پژوهش، ضمن بیان ارزش‌های هنری نگاره «گدایی بر در مسجد» در حوزه معماری، نقوش تزیینی معماری نگاره با نمونه‌های به‌کاررفته در بناهای هم‌عصر در سمرقند، هرات و ایران تطبیق داده شده است. اهداف این بررسی عبارت است از: الف) مقایسه نقوش تزیینی به‌کاررفته در آثار معماری به‌لحاظ ساختار، ترکیب‌بندی و رنگ با نقوش تزیینی در نگارگری.ب) محاسبه میزان استفاده از هریک از انواع نقوش تزیینی هندسی، گیاهی و یا کتیبه‌ای در نگاره «گدایی بر در مسجد»ج) تطبیق محل قرارگیری هریک از نقوش تزیینی معماری در نگاره «گدایی بر در مسجد» با محل قرارگیری آن‌ها در بناهای معماری هم‌زمانروش تحقیق این پژوهش توصیفی‌‌ـ‌‌تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای به دست آمده است. نتایج بررسی حاصل از تطبیق نمونه‌ها نشان می‌دهد که در نگاره «گدایی بر در مسجد»، تزیینات منطبق بر بناهای واقعی آن دوره است و می‌توان این‌گونه اظهار داشت که تنها نقوش هندسی، گیاهی یا خط‌نگاره برگرفته از آثار معماری، براساس ترکیبی مشابه یا در فضایی جدید استفاده شده است. بنابراین، می‌توان از نقوش مذکور به‌عنوان تزییناتی اصیل و مستند درجهت نقش آفرینی در معماری امروز بهره گرفت.