تداوم حیات نماد کوه و درخت در هنر تصویری کهن ایران و نمود آن بر فرش های معاصر ایرانی

در ایام کهن باور بر این بود که درختان مقدس با نیروی نهفته در خود ، زندگی انسانی و حیوانی را رشد می دهند و به این دلیل ستایش می شدند. در رویکردهای اسطوره ای درخت زندگی که میوه ی آن باعث حیات جاوید می شود و درخت کیهانی که در مرکز جهان قرار دارد، همواره مرتبط با کوه یا سنگ مقدس بیان می شود. مطابق با این توصیف ها، در برخی آثار هنری و در نمونه هایی از فرش های معاصر ایرانی برخی درختان مرتبط با کوه یا سنگ تصویر شده اند. تحقیق حاضر در پی پاسخ گویی به این پرسش است که درخت قرار گرفته بر فراز نگاره ی مثلثی شکل در برخی فرش های معاصر ایرانی که متعلق به صد سال اخیر هستند به چه دلیل به عنوان طرح درخت زندگی شناخته می شود و نمونه های مختلف تصویری این دو نماد در فرش معاصر ایران کدام است. بدین سبب به بررسی مفهوم اسطوره ای ارتباط درخت و کوه در اسطوره های ایرانی پرداخته و سپس نمود آن را در آثار هنری باستانی و دوره ی اسلامی و سپس بر فرش های معاصر ایرانی بیان می کند. روش کار تحلیلی – تاریخی است و روش گردآوری اطلاعات روش اسنادی و کتابخانه ای است. بر این اساس درخت زندگی در اسطوره های ایرانی همواره با کوه مقدس مرتبط است. این ارتباط از دوران کهن در آثار تصویری هنری ایران و در برخی فرش های معاصر ایران نیز مشاهده می شود؛ در این فرش ها نقش مایه ی کوه به شکل مثلثی متشکل از نگاره های دالبری شکل، به همراه درختی است که در راس آن قرار دارد و پرندگان و حیوانات اسطوره ای محافظان آنند. در برخی موارد درخت سرو، گاهی درخت با شاخ و برگ فراوان و در مواردی درخت به شکل هندسی بر روی مثلثی قرار گرفته است. این قالب تصویری از دوران کهن در ایران شناخته شده بوده است. مطابقت های تصویری نشان می دهد تصویرگری کوه و درخت در فرش های معاصر ایران تداوم همان سنت های تصویری کهن این دو نماد است. مطالعات اسطوره ای نشان می دهد که مفهوم برکت، باروری و تجدید حیات و تجسم نیروهای زندگی بخش یکی از عمیق ترین مفاهیم این نوع نقش پردازی است.