تحلیل و بررسی مفاهیم نجومی به عنوان شکل و صورتزیینی آثار فلزی دوره سلجوقی

نجوم و ابزار نجومی در دوران بعد از اسلام به دلیل وجود ضرورت ها و نیازهای مختلف در زندگی مسلمانان نظیر آگاهی از زمان طلوع و غروب خورشید جهت اقامه نماز و نیز مسایل جغرافیایی و به ویژه دریانوردی و پدیده طالع بینی، سعد و نحس بودن روزها، شب ها و ساعات مختلف، به یکی از مهم ترین پدیده های علمی تبدیل شد. در این میان هنرمندان فلزکار ایرانی آن روزگار که خود جزیی از جامعه بودند از اهمیت و جایگاه نجوم و مسایل نجومی غافل نماندند و سعی کردند تا مفاهیم و مضامین نجومی را به عنوان تزیینات، در کنار تولید آثار نجومی همچون انواع اسطرلاب ها(تخت، کروی) و ساعت آفتابی، بر روی آثار فلزی بازتاب دهند. این پژوهش ضمن بررسی نجوم و ابزارهای نجومی، هنر فلزکاری سلجوقی و مکتب فلزکاری خراسان و به ویژه هرات، موضوع تزیین و انواع آن را درآثار فلزی دوره سلجوقی پی گرفته و با بررسی مفاهیم نجومی همچون صور فلکی، منطقه البروج و برج های دوازده-گانه بر روی آبریز برنجی دوره سلجوقی ساخت هرات، کوشیده جایگاه نجوم و موضوعات وابسته به آن را بر سطح آثار فلزی این دوره معرفی و اثبات نماید. سیوال مطرح این است که آیا نجوم و مفاهیم نجومی به عنوان نقش و تزیین، بر سطح آثار فلزی دوره سلجوقی به کار رفته است؟ شیوه مطالعه این مقاله نوع توصیفی – تحلیلی بوده و به صورت کتابخانه ای و میدانی(جست وجو در موزه) نگاشته شده است.