چگونگی نقشمایه اسلیمی در حاشیه قالی‌های سده دهم ه.ق

با آغاز حاکمیت صفویان از قرن دهم ه.ق آفرینش نوآورانه قالی با ساختاری (طراحی و بافت) متفاوت از گذشته در صدسال نخست رقم خورد؛ نظام‌های تزئینی حاکم بر ساختار(زمینۀ و حاشیه) قالی‌های صفویه، مطالعه حاشیه آن‌ها را ضرورت بخشیده است. اسلیمی‌ها از پرتکرارترین نگاره‌ها در قالی‌های صفویه و حاشیه آن‌ها هستند. آگاهی و تامل بر چگونگی بهره‌گیری هنرمندان عصر صفویه از این نقش در حاشیه قالی‌های منطقه‌ای و تاکید بر الگوهای اصیل در طراحی حاشیه قالی‌ها، هدف مقاله است و به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد: 1. نقشمایه اسلیمی در حاشیه قالی‌های سده دهم ه.ق از دیدگاه طراحی سنتی قالی در انواع، ساختارهای تزئینی و جای‌گیری چگونه است؟ 2. وجه ممیزه کاربست نقش اسلیمی در حاشیه قالی‌های مناطق بافندگی(پنج‌گانه) قرن دهم ه.ق بر چه اساسی است؟ روش تحقیق تطبیقی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. 22 نمونه قالی سده دهم ه.ق با محوریت کاربرد اسلیمی در حاشیه بررسی شد و در پاسخ به پرسش نخست، با تحلیل تصاویر خطی حاشیه‌ها انواع پنج‌گانه اسلیمی ساده، گل‌دار، ماری و دهان‌اژدری و نظام‌های شش‌گانه تزئینی مشتمل بر بازوبندی(قلمدانی)، مداخل، اسلیمی گل‌دار، بند اسلیمی پیچان، قاب اسلیمی یا ترکیب‌های متقارن، اسلیمی ماری با ترکیب‌بندی آزاد و کاربست آن‌ها در سه بخش مجزای حاشیه اصلی و فرعی، حاشیه اصلی و حاشیه فرعی مسجل گردید. در پاسخ به پرسش دوم، بیشترین کاربست انواع اسلیمی به قالی‌های تبریز و هرات تعلق داشت. نمونه‌های تبریز، هرات و قره‌باغ در بهره‌مندی از انواع ساختارهای تزئینی و قالی‌های تبریز، قره‌باغ و کاشان به لحاظ کاربست اسلیمی‌ها در هر سه بخش حاشیه سرآمد گردیدند؛ بنابراین حاشیه قالی‌های تبریز و هرات در بهره‌مندی از وجوه سه‌گانه مذکور پیشتاز بودند.

arabesques motif in the borders of the rugs of the tenth century ah how

with the beginning of safavid rule from the tenth century ah, the innovative creation of rugs with a different structure (design and weave) from the past took place in the first hundred years. rugs in all original samples have a specific structure based on context and border. borders are the most stable and regular rug space, consisting of repeating decorative qualities due to its space restrictions. arabesques are one of the most frequent motifs in safavid regional rugs and their borders. the samples searchable in this study, based on the existing identity card and related to the rugs of the tenth century, belong to the six regions of tabriz, garabag, bakhshayesh, kashan, kerman and herat. it is obvious that the strong history of these areas in the field of culture, poltics and art has turned them into centers for the production of works of art such as exquisite safavid rugs. it is necessary to identify and present the most effective motifs and decorative patterns inspired from them in the borders of old urban rugs with a focus on products from different regions of safavid iran to be able to move the current traditional design towards the use of the artistic treasures of the past and strengthened the design of current products based on the promotion of traditional and indigenous principles of the regions. receiving stable decorative examples in the iranian original traditional design and how artists use them in different spaces of works of art (case study of rugs border) is the main purpose of this article and answers the following two questions; 1- what is the arabesque motif in the borders of 10th century ah rugs from the point of view of traditional carpet design in types, decorative structures and placement? 2-what is the distinguishing feature of the use of arabesque motif in the rugs border of the (quintet) weaving areas of the tenth century ah? in this paper, the research method is comparative analysis and data collection based on library and internet information (metropolitan museum portal, v&a museum portal anf mfa museum portal). it is also a tool for collecting information, studying, observing and preparing linear images of samples in the mentioned sources. in the first hundred years of safavid rule, carpet weaving had a considerable