تحلیل هندسی طرح لچک‌ترنج در قالی‌های دورۀ صفوی

قالی ‌هایی که دارای طرح لچک‌ ترنج هستند مجموعۀ گسترده و بی ‌نظیری از قالی ‌های ایرانی را در بر می گیرند و در دورۀ صفوی موردتوجه زیادی قرار گرفتند. ازآنجاکه این قالی ‌ها در زمره پراهمیت‌ ترین قالی‌ های ایرانی به شمار می‌روند ضروری است از جوانب مختلفی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند. این پژوهش باهدف مطالعه تناسبات و روابط موجود در قالی ‌های طرح لچک ‌ترنج به منظور بررسی لایه ‌هایی از حضور هندسه انجام‌شده است. سوالات اصلی این تحقیق عبارت‌اند از: 1. مباحث تناسبات هندسی، نظم، خطوط انتظام گرا و تقارن در چه قالب و با چه نوع ترکیب ‌بندی در این طرح ‌ها دیده می ‌شوند؟ 2. مفهوم عرفانی «از کثرت به وحدت» و «از وحدت به کثرت» چگونه در این طرح ‌ها تجلی‌یافته است؟ 3. حضور هندسه فراکتالی و مشابهت ‌های الگویی آن با طرح لچک‌ترنج در قالی ‌های دوره صفوی چگونه تحلیل می ‌شود؟ این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی انجام‌شده و اطلاعات آن به شیوه کتابخانه‌ای گردآوری‌شده است. بدین منظور در 8 نمونه از مشهورترین قالی ‌های دورۀ صفوی با طرح لچک ‌ترنج، نسبت ‌های عددی بین اجزای قالی، تناسبات درون قاب قالی‌ ها، خطوط انتظام گرا، تقارن و هندسۀ فراکتال واکاوی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد اصول تقارن و نسبت ‌های طلایی در طراحی ابعاد قاب اصلی قالی برای کلیه نمونه‌ ها، رعایت شده است. با ترسیم خطوط انتظام گرا محیطی به وجود می ‌آید که اصلی‌ ترین محل در ترکیب ‌بندی این قالی ‌ها را نشان می ‌دهند. حضور این محل‌ ها اثبات می‌ کند این نقوش قانونمند و بر اساس تقسیمات هندسی ترسیم‌شده‌اند. با بررسی هندسه فراکتالی و الگوهای آن در نمونه قالی‌ ها، مشخص شد باآنکه قالی ‌ها از هزاران نقش ریزودرشت و گاهی با الگوهایی تکرارشونده تشکیل‌شده‌اند، اما همگی این عناصر به شکلی قانون‌مند و هدف‌مند در ترکیبی واحد قرار می‌ گیرند و بدین ترتیب در عین کثرت و انبوهی اجزا، دست ‌آخر با مجموع‌ه ای واحد و منظم روبرو هستیم.

geometric analysis of medallion pattern in safavid period carpets

carpets with medallion patterns are wide and unique collection of iranian carpets that received a lot of attention in the safavid period. since these carpets are among the most important iranian carpets, it is necessary to analyze them from different aspects. therefore, with the aim of studying the proportions and relationships in carpets with elastic bergamot design in order to examine the layers of the presence of geometry- numerical proportions between the components of the carpet and the ratio of the area of each component to the analysis of symmetry, disciplinary lines and the presence of fractal geometry in 8 samples of the most famous carpets of the safavid period with medallion patterns simultaneously- an attempt has been made to answer the main questions of this research. which are 1- in what format and with what kind of composition are the issues of geometric proportions, order, disciplinary lines and symmetry seen in these designs? 2- how is the mystical concept of «from plurality to unity» and «from unity to plurality» manifested in these designs? 3- how is the presence of fractal geometry and its pattern similarities with the medallion design in safavid period carpets analyzed? it is necessary to answer these questions and pay attention to the fact that in most researches related to medallion pattern in safavid period carpets, only the proportions and numerical relations between the components and the whole carpet have been studied and the issues of symmetry, disciplinary lines and fractal geometry have not been studied. and the importance of this research becomes clear. this research has been done by descriptive and analytical methods and its information has been collected in a library method. due to the importance of the design and role of iranian carpets in the safavid period - especially medallion pattern - the target community includes 8 examples of famous safavid carpets that all of them have the same construction and 4 spandrels, including: sheikh safi al-din ardebili carpet (530x1032cm) at the victoria and albert museum in london, a carpet known as the sea wave, or portuguese rug, khorasan texture (313x680cm) at the vienna museum of handicrafts, chelsea rug (310x549cm) at the victoria museum of western iran (360x690cm) at the petzoli poldi museum in milan, vase rug, kerman texture probability (171x249cm) and three samples of kashan silk carpets (165.1x243.8cm), (148.6x221cm), (146.7x207.6cm) at the new york metropolitan museum. using the two-dimensional screen roller software from the computer screen, the dimensions of the proportions inside the frame and the dimensions of the frames include the ratio of width to text length, width to total length, border width to text width, border width to total width, medallion width to full text width and the width of the bergamot is calculated to the total width of the carpet and the ratios related to the area of the various components of the samples. the golden ratio obtained from the square of the index is also shown as an example for the hunting rug of the petzoli poldi museum of milan. by