تحلیل نشانه شناختی بازنمایی مضمون «مرگ» در نگاره‌های مکتب هرات و تبریز دوم (مطالعۀ موردی: نگارۀ ‌مرگ سیاوش در دو شاهنامۀ بایسنقری و شاه‌طهماسبی)

با مرور مضامین آثار نگارگری مکاتب هرات و تبریز دوم مشخص شد نزدیک به صد و پنجاه نگاره به‌صورت مستقیم و غیر‌مستقیم به مضمون مرگ اشاره دارند و نمونه‌های شاخص آن را می‌توان در دو شاهنامۀ بایسنقری و شاهنامۀ طهماسبی مشاهده کرد. هدف این تحقیق مطالعۀ نشانه شناسانۀ نگاره‌هایی منتخب با این مضمون در دو نسخۀ‌ مصور شاهنامۀ بایسنقری و شاهنامۀ طهماسبی، به‌منظور گام برداشتن در جهت شناختی غنی‌تر و عمیق‌تر از شاخصه‌های فرمی، مضمونی و محتوایی نگارگری ایرانی بوده است. سوالات پژوهش عبارت‌اند از 1. نشانه‌های زبانی و بصری مرتبط با مضمون مرگ، در نگاره‌های موردمطالعه، چگونه باهم منطبق شده‌اند؟ 2. آیا می‌توان به شناختی واحد از چگونگی بازنمایی مضمون مرگ در آثار موردمطالعه دست‌یافت؟ تحقیق حاضر با رویکرد نشانه‌شناسیِ پساساختارگرا و روشی توصیفی تحلیلی در جهت پاسخ به این سوالات انجام‌شده است. گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه‌ای و اسنادی و تحلیل آن‌ها کیفی و با استفاده از روش دلفی است که با کمک مصاحبه‌های باز و اکتشافی با پنج نفر از صاحب‌نظران دو حوزۀ نگارگری و نشانه‌شناسی صورت پذیرفته است. نمونه‌های موردمطالعه در این پژوهش به‌صورت موردی و هدفمند انتخاب‌شده‌اند و شامل 2 نگاره با روایتی مشترک و مرتبط با مضمون مرگ هستند. از نتایج این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره داشت که باوجود تفاوت‌هایی در بیان نشانه‌های زبانی و بصری و نوع انطباق این نشانه‌ها با یکدیگر در نگاره‌های موردمطالعه، در بررسی لایۀ شناختی نگاره‌ها سهم شناخت‌های مشترک از هر دونگاره قابل‌تامل بود و بااینکه هنرمندان این آثار از دو دورۀ مجزا و با آگاهی‌ها و توانایی‌های سبکی متفاوت این آثار را به تصویر کشیده‌اند، هر دو در نمایش مرگی حزن‌انگیز و درعین‌حال جاویدان و اسطوره‌ای موفق بوده‌اند.

semiotic analysis of the representation of “death” content in the images of herat and the second tabriz schools(case study: the image of the death of siyâvash in the shahnamehs of baysonghor and shah tahmasp)

one of the most important and fundamental secrets of the universe is death; explained in different ideas and worldviews in various forms and methods. on one hand, the representation of this theme, in the form of art media, is taken from the same ideas and worldviews explaining it; on the other hand, it is derived from its worth as well as its stylistic and media limitations. literature, in the field of persian miniature in a relatively long historical context, has also had a great effect on forming different themes. the narrative literature in iran had always been one of the most prominent sources of inspiration to manifest artists of the other media; among which visual and performing arts have more contributions. the iranian miniature had depended on the literature to a great extent. so, by the middle of the safavid era, the iranian miniature was categorized as a subset of the “calligraphy” art which its major function had been the visualization of literary narratives. reviewing miniature works of the herat and the second tabriz schools showed that nearly one hundred and fifty images refer directly and indirectly to the theme of death – their notable examples are seen in the shahnamehs of baysonghor and shah tahmasp. the main problem in this research, regarding the theme of death in iranian images, is responding to the question of how one can get to one knowledge about the representation of this theme in the images. the ultimate aim of the research is to gain the full and profound knowledge about the features of forms, themes, and contents of the iranian miniature; the most superior form of art in this land. its functional purpose is to study semiologically the images with the theme of death in two illustrated shahnamehs of baysonghor and shah tahmasp. based on the patterns of layered semiology, the research aim is achieved through analyzing the linguistic, visual, and cognitive semiotics. the research will respond to the following questions: 1. how linguistic and visual symbols, related to the theme of death, are matched with each other in the studied images? 2. can anyone reach one knowledge about the representation of the theme of death in the studied works? iranian paintings have been studied by many methods and models. some researchers have tried to provide an aesthetic and formal reading of the painting, while others have re examined the overt or covert meaning of these works, and in these studies, some have considered