تحلیلی بر صُور تحول در هنر فلزکاری دوره صفوی (با تاکید بر کاسه‌ها و جام‌ها)

هنر فلزکاری یکی از شاخه‌های مهم در هنرهای صناعی محسوب می‌شود که با توجه به پیشینه طولانی آن در ساخت و تولید در بازه‌های تاریخی مختلف، تغییرات متعدد و قابل‌توجهی داشته است. این تغییرات در دوره صفوی به‌صورت مشخص و تحت تاثیر عوامل موثر بر ساختار حکومت و اجتماع، قالب منسجم و متفاوتی به خود گرفت. آنچه در پژوهش پیش رو مورد تحلیل قرارگرفته، واکاوی تاثیر مولفه‌های تحول بر اشیای فلزی با تاکید بر کاسه‌ها و جام‌ها است. هدف از این تحقیق مشخص نمودن ارکان تغییر و تحول در ساختار فرم و کارکرد هنر فلزکاری در بستر دو رویکرد مهم دوره صفوی یعنی مذهبی و اجتماعی؛ همچنین راستی آزمایی محتوای معنادار و یکپارچه در هنر فلزکاری این دوره در کاسه‌ها و جام‌های فلزی است. سوالات طرح‌شده بدین شرح است: 1. تاثیرات رویکردهای مذهبی و اجتماعی بر فلزکاری دوره صفویه چگونه تبیین می‌گردد؟ 2. شکل تحول در قالب فرم و عملکرد اشیای فلزی دوره صفویه حاوی چه مضامینی است؟ روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و شیوه انتخاب نمونه و تحلیل داده‌ها منتج از داده‌های کتابخانه‌ای و نمونه‌های موزه‌ای است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد تبیین تحول تحت تاثیر شاخص مذهبی در دوره صفوی به شکل مضامین شیعی در کتیبه‌ها و نقوش، آشکار می‌گردد. درعین‌حال، شاخص اجتماعی نشان داد مضامین ایران باستان در نزد اصناف و صنعتگران در فرم و معنا بروز نموده است؛ اما آنچه این نتایج را به سمت شکل متفاوتی در اشیای فلزی این دوره سوق می‌دهد، عملکرد معنایی مشابه در اشیایی است که به‌ظاهر در فرم و کارکرد متفاوت هستند. لایه‌های عمیق‌تر محتوای معنادار در مقاطع مختلف تاریخی به‌ویژه دوره صفوی قابل واکاوی است.

an analysis of the evolution forms of metalworking art throughout the safavieh era (with an emphasis on bowls and cups)

safavieh era, as the longest and the most effective era of post islamic history, was the flourishing age of industrial arts and handicrafts. throughout this period, areas of society, religion, economy, and politics gained distinguishable structures; the need for distinction from other countries by officializing the shi’a religion and defending safavieh dynasty against other rivals/competitors, reinforced some preliminaries that their outcomes were alterations in the approaches and procedures of craftsmen, artists, and industries in iran. despite the gradual development of industry after the rule of king abbas safavi, establishing and renewing the industrial workshops in safavieh era, provided the art with some opportunities to enjoy innovative and creative elements in line with religious, political, social evolutions and commercial relationships with eastern and western territories. in addition, coincidence of this long period of time with the rising of some prominent persian artists and literary and iranian muslim scientists and philosophers, as well as paying attention to and influencing on cultural and commercial relationships with europeans provided excellent occasions for a significant historical transmission from middle century to a new iran. metalworking is reckoned as an important branch of industrial arts that underwent many considerable changes due to its long background in manufacturing and producing through the different historical periods. clearly, during the safavieh era, these changes due to effective factors on structures of government and society became more solid and distinctive. it seems that industrial arts in the safavieh era had a direct relationship with the condition of unions and social religious conditions of society. different classes of society, from market to mosque, saqakhaneh and zurkhaneh, from palace and seraglio to fortune tellers’ astrolabes, all contributed to forming metalworking art and its revolutions. these revolutions emerged from the heart of social, religious, economic, and political structures and in this study two of them social and religious approaches will be analyzed. the purpose of the present study is to identify underpinnings of evolutions in the structure of form and function of metalworking arts on the flow of two important approaches throughout the safavieh era, that are religious and social ones, as well as verification of significant and unified content of metalworking art in this era in metallic bowls and cups. the proposed research questions are as follows: 1. how are the effects of religious and social approaches on metalworking in the safavieh era defined? 2. what are the contents of the form and function of evolutions in metallic objects throughout the safavieh era? research design is descriptive analytic with a qualitative approach. the data collection method is libertarian and field study. case studies are metallic bowls and cups and the sampling method was studying private collections, museum samples, and field research. analysis