خوانش آثار پیکرنگاری مهرعلی، نقاش دوره قاجار، با رویکرد ترامتنیت ژرار ژنت

در تاریخ هنر ایران، نقاشی قاجار از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و پیکرنگاری به‌عنوان شاخه‌ای برجسته از نقاشی در دوره فتحعلی شاه قاجار قابل‌تامل است. پیکرنگاری مکتبی است که در آن روش‌های طبیعت‌پردازی، چکیده نگاری و آذین گری به طرز درخشان با هم سازگار شده است. «مهرعلی» یکی از نقاشان این دوره است بوده که علاوه بر پیکرنگاری از شخص فتحعلی شاه، تعدادی از زنان قاجاری را نیز به تصویر کشیده است. هدف اولیه از این پژوهش: مطالعه آثار مهرعلی(نقاش سبک پیکرنگاری) بر اساس ویژگی‌های تجسمی و نحوه برخورد آن‌ها با مقوله سنت‌گرایی و کاربرد عناصر تزئینی است. اما هدف کلی این پژوهش بازخواهی و خوانش آثار مهرعلی با روش ترامتنیت ژرار ژنت می‌باشد. سوالات تحقیق عبارت‌اند از : 1. عناصر تزئینی و رویکرد سنت گرایانه در آثار مهرعلی چگونه ظهور یافته است؟ 2. چگونه می‌توان با استفاده از تقسیم‌بندی ترامتنیت در نظریه ژرار ژنت معادل‌های تصویری را بصورت هدفمند در آثار مهرعلی پیگیری کرد؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی با بهره‎‌گیری از منابع کتابخانه‌ای-اینترنتی است. نتایج پژوهش بیانگر آن است آثار مهرعلی روابط بینامتنی صریح و آشکاری با نوشته‌ها و سروده‌های شاعران و ادیبان، حجاری‌های برجای مانده از روزگاران گذشته ایران، برقرار نموده است. همچنین آثارش رابطه بینامتنی ضمنی و پنهانی با اسطوره‌های باستانی ایران دارد. آثارمهرعلی دربردارنده سرمتن مکتب پیکرنگاری درباری قاجار است. کلیه تفاسیر و نقدهای مربوط به آثار مهرعلی فرامتن‌های آثار ایشان محسوب می‌شود. همچنین کارهای تبلیغی فتحعلی‌شاه قاجار از قبیل فرستادن تابلوهای پیکرنگاری به نشانه پیشکش به دربار هند و کاخ ورسای،  پیرامتن آثار مهرعلی می‌باشد. بیش‌متنیت آثار مهرعلی سفارش‌دهنده آثار یعنی فتحعلی‌شاه قاجار و مکاتب نگارگری پیشین ایران است. همچنین خود آثار مهرعلی به عنوان بیش‌متن در آثار هنرمندان بعد از ایشان به شمار می‌آید.

inerpreting qajar-era painter mehr ali’s iconographic works using gerard genet’s transtextuality

in the history of iranian art, qajar painting has an important place. royal portraiture school in the period of fath ali shah qajar is a prominent branch. in royal portraiture, naturalization, abstraction and decoration are brilliantly intermixed. mehr ali was one of the painters of this period that created portraits of fath ali shah and a number of qajar women. the primary goal of this study is to investigate mehr ali’s works based on visual features and their tie with traditionalism and the use of decorative elements. the important aspect of this study is the use of gerard genet’s transtextuality to read mehr ali’s works. the main research questions include: 1. how did the decorative elements and traditionalism appear in mehr ali’s works? and 2. how can we find visual counterparts in his artwork using the metamorphosis classification in gerard genet’s theory? for this research we use descriptive-analytical methods as well as online and library resources. our results indicate that mehr ali’s works have explicit intertextual relations with the writings and poems of poets and writers and the sculptures from iran’s past. his work has also an implicit and hidden intertextual relationship with ancient iranian myths. mehr ali’s works contain the architextuality of the qajar court royal portraiture style. all interpretations and critiques related to mehr ali’s works are considered as metatextulaity of his artwork. the propaganda works of fath ali ‌ shah qajar, such as sending portraiture paintings as a peace offering to the court of india and the versailles palace, are the paratextuality of mehr ali’s works. hypertextuality of mehr ali’s works is fath ali shah qajar, who commissioned the works, and the former style of painting in iran. mehr ali’s works are considered as hypertextuality for the artists after him. fath ali shah is considered to be a traditional legatee who has been familiar with the political ideas of the state from the previous era, on which he emphasized for direct political and cultural validity and legitimacy of the government, which directly and indirectly refer to concept of price.visual principles and structural fundamentals of the traditional iranian paintings are influenced by mystical elements and their special reception from the philosophy of eastern ontology. the qajar artists, who were bombarded with the manifestations of european culture and civilization, inadvertently were fascinated by the visual elements of the works. like other contemporary artists, mehr ali neither wanted nor could completely abandon the traditional values of the past.