تحلیل ساختار و ویژگی‌های بصری کتیبه کوفی سوره یس مسجدجامع شوشتر

مسجدجامع ‌شوشتر در دوره خلافت خلیفه المسترشدبالله ابومنصور فضل بن‌المستظهربن المفتدی (512-529ق) ساخت آن به پایان رسید تاریخ شروع ساخت آن سال 254 ق است. می‌توان آن را یکی از مساجد اوایل دوره اسلامی در ایران دانست که در دوره‌های بعد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌است. کتیبه‌های کوفی گچ‌بری این مسجد شامل کتیبه کوفی محراب ‌اصلی (آیات سوره اسراء) و کتیبه کوفی (سوره یس) است. کتیبه کوفی (سوره یس) بر دیوار محراب مسجدجامع شوشتر از نمونه‌های موفق خط کوفی در تزیینات بناست. طول کتیبه سی و دو متر شامل آیات 8 تا 23 سوره یس است. این کتیبه ترکیبی از خط کوفی ساده و برگدار با پس‌زمینه‌ای از نقوش اسلیمی است. هدف این پژوهش دستیابی به ساختار و ویژگی‌های بصری کتیبه کوفی (سوره یس) مسجدجامع شوشتر است. سوال این است که ساختار تشکیل‌دهنده در نظام نوشتاری خط کوفی کتیبه (سوره یس) مسجدجامع شوشتر چگونه است و ازچه ویژگی‎ها و قابلیت‎های بصری پیروی می‌کند؟ روش پژوهش پیش رو توصیفی_تحیلی است و جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای_میدانی انجام شده‌است. تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت کیفی است. نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ساختار این کتیبه از نظام نوشتاری و نظام گیاهی مورد استفاده در کتیبه‌های کوفی پیروی می‌کند. نظام نوشتاری کتیبه کوفی (سوره یس) دارای ساختار نظامند دیگری است که شامل خطوط کرسی و خطوط راهنماست. این خطوط با نسبت معینی از یکدیگر قرار گرفته‌اند و کلمات در سی و دو متر کتیبه روی این خطوط طراحی شده‌اند. ضخامت حروف عمودی، فاصله بین حروف و کلمات، از خطوط راهنمای عمودی با فاصله یکسان نیز پیروی می‌کند. ارتفاع کشیدگی‌های حروف ارتفاع‌دار مانند الف‌ها دو برابر نظام نوشتاری در این کتیبه است. فضای خالی بین کشیدگی‌های حروف ارتفاع‌دار در کل کتیبه باهم برابر است. تکرار فضاهای برابر در این کتیبه ضرب‌آهنگی از فضاهای منفی ایجاد کرده‌است که با طراحی نقوش اسلیمی پر شده‌است.