تحلیل مضامین بصری فالنامه‌های مصور عصر صفوی بر مبنای کاربرد در امر پیش‌گویی (مطالعۀ موردی: نگاره‌های نسخۀ فالنامۀ فارسی موزه توپقاپی سرای)

فالنامه‌های مصور عصر صفوی دارای نگاره‌های متعدد با مضامین گوناگونی هستند که این نگاره‌ها در جهت هدف اصلی این نسخه‌ها در امر پیش‌گویی و فال‌گیری به تصویر درآمده‌اند. در این مقاله با هدف مطالعه و بررسی تنوع مضامین در نگاره‌های فالنامه‌های مصور دورۀ صفویه، نگاره‌های نسخۀ فالنامۀ فارسی موزه توپقاپی سرای مورد تحلیل و خوانش قرار گرفته است تا پاسخی به این مسئله داده شود که در سنت فالنامه‌نگاری عصر صفوی چه مضامینی تصویر شده؟ و این تصاویر چگونه در ساحت پیش‌گویی و فال‌گیری مورد استفاده قرار گرفته‌اند؟. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای صورت گرفته است. نتایج به‌دست آمده از این تحقیق نشان می‌دهد که مضامین نگاره‌های نسخۀ فالنامۀ فارسی موزه توپقاپی سرای در سه دستۀ اصلی دینی، ادبی و تنجیم به تصویر درآمده و مضامین دینی بیشترین تعداد نگاره‌های این نسخه را به خود اختصاص داده است. مضامین نگاره‌های این نسخۀ فالنامه از طریق کارکرد تمثیلی روایت تصاویر در جهت تعیین سعد و نحس امور و باورپذیری پیش‌گویی مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین در این نسخه تلاش شده است تا با القای مفهوم توسل و استخاره از طریق مضامین دینی نگاره‌ها به امر پیش‌گویی و فال‌گیری در برابر ممنوعیت نهادهای دینی، مشروعیت داده شود.

Analyzing the visual themes of Falnama paintings in Safavid era based on the use in prediction (Case study: Persian version of the Topkapi Saray museum Falnama)

Falnama of the Safavid era, includes multiple images with a variety of themes and the main purpose of this study which focuses on the prediction and concludes with a depiction of the fortune telling. Indeed, this research seeks to identify the diversity of the themes in Falnama paintings in Safavid era. The Topkapi Saray museum Falnama, with its fiftynine paintings, the bound Persian Falnama (TSM H.1702), now housed in the Topkapi Palace Library, is the most extensively illustrated copy. Attributable to the last quarter of the sixteenth century, the manuscript’s written and painted folios have been carefully integrated into a unified ensemble. The volume must have entered the Ottoman royal collection sometime belore the reign of Ahmed ii (reigned 170330), whose seal appears on the flyleaf and offers a terminus ante quem for its acquisition. Its maroon binding dates from the reign of Sultan Abdulhamid II (18761909), at which time some of the folios may have been remargine. Similar to other Falnamas, the manuscript has an image on the right (verso) and a related text folio on the left (recto), but it is also the only monumental copy to Integrate text and Image on the same page. Each illustration is framed by a pair of couplets in Nasta’liq script that introduces the subject and the general nature of the prognostication. In addition, Koranic verses (aya), copied in gold, blue, or red Muhaqqaq script, appear at the top of each illustrated folio. In many instances, the verses refer directly to the subject of the image; in others, only fragments are used and the connection between the illustration and the sacred text is more opaque. Such a highly unorthodox scheme simultaneously underscores the source of the images and lends them indisputable authority. No other illustrated religious, historical, or literary manuscript attempts to relate its paintings so explicitly to the Koran, which further adds to the exceptional nature of this particular volume. To this end, the question raised here is over the relationship among the concepts behind Falnamas’ paintings with prediction and fortune telling. Being qualitative in nature, the present study adopts a descriptive approach to content analysis with the findings demonstrating that the popularity paintings in Topkapi Saray museum Falnama, in three major religious, literary and astronomical sections, the religious themes have the highest number of paintings of this manuscript. The themes of this version of the Falnama have been used through the narratives to determine good and bad affairs and the predictability of prediction. Also tried by imposing the concept of resorting to the religious themes of the images give legitimacy to prophesy against the Religious prohibition.