نظر فلاسفه اسلام درباره علم به وجود

فلاسفه اسلامی درباره متعلق معرفت و نحوه ارتباط ان با فاعل شناسایی سخنی دارند که هم در مرحله پیدایش وهم در مراحل مختلف رشد و تکاملش از امتیازات و برجستگیهایی برخوردار است . این سخن در شکل متعالیش ازآن ملاصدرا است .به عقیده او عالیترین مراحل شناسایی و قتی حاصل می شود که عالم یا فاعل شناسایی به طور کامل با معلوم یا متعلق شناسایی متحد شود و هویت آنها یکی گردد.ملاصدرا که اندیشه وحدت حقیقت وجود را پایه نظام مابعدالطبیعی خود قرار میدهد ، عالیترین متعلق عرفت را وجود میداند . به نظر او علم واقعی به وجود از طریق نوع خاصی از شهود قابل حصول است ، اما از آنجا که او در فلسفه اش هم با وجود سروکار دارد و هم با وجود و گذر از موجود به وجود در خود فلسفه اش واقع می شود و در پرتو وجود تفسیر جدیدی از موجود ارائه می دهد ، به هیچوجه شناخت وجود را صرفا شهود عرفانی آن نمی داند .او همواره بر این معنا تاکید می ورزد که علم به وجود یا از طریق مشاهده حضوری است و یا به واسطه استدلال کردن بر آن از طریق آثار و لوازمش حاصل می شود . سخن او در شناخت وجود از طریق تحلیلات عقلی در بادی نظر ، ممکن است خیلی جسورانه و عجیب باشد ، چرا که او سخن ابن سینا و فارابی را درباره عرضیت وجود نمی پذیرد . و ادعا می کند که واقعیتی که مدلول و مصداق قضیه انسان وجود است ، کا ملا با مدلول قضایای دیگر فرق می کند . از نظر او انسان که در این قضیه ، موضوع منطقی و دستوری قضیه است ، در خارج ، موضوع نیست ، بلکه محمول است .موضوع واقعی ، حقیقت وجود است و تمام ماهیات اعراضی بیش نیستند که واقعیتی واحد را به وصورت اشیاء بیشمار مقید می کنند . شهود این واقعیت تا زمانی که شعور انسان بر پایه تجربه روزمره باقی بماند ، قابل حصول نیست . باید در انسان یک آگاهی کاملا متفاوت بیدار شود که جهان را با چنین وضعی درک کند . صدر المتالهین در تبیین مابعدالطبیعی این معنا ازحرکت جوهری استفاده می کند و با قول به اتحاد عالم و معلوم رشد وتعالی علم انسانی را در گرو اشتداد و استکمال وجودی و رشد درونی و ذاتی او می داند که طی آن ، مدرک از مرتبه وجودی خود فراتر میرود و به مرتبه وجودی مدرک می رسد . از اینرو او موفق به اثبات حقیقتی می شود که در بحث رابطه بین ذهن و عین و از بین رفتن جدایی و تمایز میان فاعلی شناسایی و متعلق شناسایی نقش بسیار موثری ایفا میکند .بحث درباره این اصل از، مشخص کردن ریشه های آن و بیان اینکه فلاسفه و عرفای اسلامی در این باب رویکردی ویژه دارند ، هدف اصلی این مقاله است .