معناشناسی عنوان «واجب الوجود بالذات»

عنوان ترکیبی «واجب الوجود بالذات» مهمترین عنوانیست که فیلسوفان مسلمان از فارابی تا عصر حاضر در خداشناسی فلسفی بکار گرفته‌اند و با محوریت آن از وجود، صفات و فعل خدا سخن گفته‌اند. در این مقاله تلاش شده است با نگاهی به منابع فلسفی و کلامی، نکات مهم و مطرح شده درباره این عنوان ترکیبی تحلیل و بررسی شود تا ضمن آشنایی با لغزشهایی از قبیل «خلط مفهوم و مصداق» و «خلط معقول دوم فلسفی با معقول اول» که بدین واسطه رخ داده است، بمعنای دقیق و قابل دفاع این عنوان دست یابیم. در وهله نخست، بداهت، اشتراک معنوی و معقول دوم بودن دو تکواژه این عنوان ترکیبی ـ‌‌که عبارتند از «وجود» و «وجوب»‌‌ـ به اثبات رسیده است و اهمیت آن را در معناشناسی عنوان واجب الوجود بالذات نشان داده‌ایم و پس از آن، مهمترین تعریفهای ارایه شده برای عنوان مذکور را تحلیل و بررسی کرده‌ایم؛ از این تعریفها (شش تعریف) دو تعریف نخست و چهارم را نقد کرده و به منشا لغزشهایی که در این تعریفها رخ داده، اشاره کرده‌ایم و ضمن تایید تعریفهای دوم، سوم و پنجم، در نهایت در ساحت مفهومی، بپیروی از فارابی، ابن‌سینا و ملاصدرا، تعریف واجب الوجود بالذات به «حقیقتی که عین وجود است» را بعنوان بهترین تعریف برگزیده‌ایم و به این ترتیب، از ساحت «مفهوم» به سـاحت «وجـود» عبـور کـرده و تفسیـری بـا رویکـرد وجودشناسانه از آن ارایه کرده‌ایم.