بررسی رابطه عالم ذربا مُثل افلاطونی از منظر صدرالمتالهین

بنابر آیه 172 سوره اعراف ـ‌‌معروف به آیه میثاق‌‌ـ بشر قبل از حضور در عالم دنیا در موطنی مجرد و بسیط و سراسر شهودی، شاهد حقایق نابی بوده است که درپی این شهود، اقرار به ربوبیت پروردگارخویش نموده است. لیکن پس از هبوط درعالم ناسوت و تعلق گرفتن به بدن وحجاب طبیعت، این گوهر ناب را به فراموشخانه عالم دنیا سپرده است. نمود این مطلب را میتوان در آثار افلاطون ـ‌‌حکیم الهی یونان‌‌ـ در بحث از «مُثل» و «نظریه تذکر» یافت. سیوالی که در اینجا مطرح است اینست که آیا میتوان میان موطن میثاق (عالم ذر) و مُثل افلاطونی ـ‌‌که نقش مهمی در تبیین علم تفصیلی حق تعالی به ماسوی ایفا نموده است‌ـ وجه ارتباطی یافت یا نه؟‌تحقیق حاضر که بشیوه توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه ملاصدرا ـ ‌‌‌بنیانگذار حکمت متعالیه ـ را مورد مداقه و واکاوی قرار داده، در پی یافتن پاسخ ایشان به سوال فوق است. طبق نظر او، نحوه حضور انسان در آن موطن، حضور نفس (روح) قبل از تعلقش به بدن در عالم عقول یا عالم علم الهی بوده، که از وحدت عقلی برخوردار و دارای همه کثرات نفوس جزیی بنحو اجمال و بسیط در این مرتبه از هستی خود میباشد. ‌لذا بعقیده ملاصدرا، عالم ذر، صقع ربوبی (عالم علم الهی) است و بر همین اساس نظریه تذکر را توجیه نموده و موطن میثاق را همان مُثل افلاطونی میداند. لازم به ذکر است که ملاصدرا نظریه مُثل افلاطونی را ابتدا مبتنی بر مبانی فلسفی خود (بویژه سه اصل: اصالت، وحدت وتشکیک وجود) تبیین و استوار نموده، سپس آن را بعنوان مصداق عالم ذر با شرح و توضیحی که در مقاله خواهد آمد، پذیرفته است.