سازگاری درونی اندیشه ملاصدرا درباره نحوه حدوث نفس

ملاصدرا در باب نفس و تحقق آن در عالم ماده دو بیان متفاوت دارد. در بیان نخست اولاً نفس را حادث دانسته و ثانیاً آن را در هنگام حدوث، جسمانی میداند که طی حرکت جوهری به تجرد میرسد. اما بیان دیگری نیز دارد که کمتر به آن توجه شده است. او در این بیان، نفس را در هنگام حدوث، مجرد و حادث مع البدن میخواند و حتی در برخی عبارات تصریح میکند که نفس قبل از بدن تحقق دارد و بگونه‌یی سخن میگوید که قِدَم نفس از آن برداشت میشود. عدم نگاه جامع به مجموعه آموزه‌های حکمت متعالیه باعث خواهد شد که ملاصدرا را به تناقضگویی متهم کنیم. اما با نگاه کلی به شبکه آموزه‌های صدرایی درمی‌یابیم که این دو بیان نه تنها با یکدیگر سازگارند، بلکه حکایتگر انسجام درونی نظام حکمت متعالیه میباشند، بگونه‌یی که در نظر گرفتن هر دو سخن ملاصدرا در این زمینه، ما را به درکی عمیقتر از مسیله نفس و نحوه تحقق آن در عالم ماده میرساند. سازگاری این دو بیان از نحوه حدوث نفس، وقتی نمایان میشود که به ارتباط قوس صعود و نزول و نیازمندی متحرک در حرکت جوهری به دریافت کمالهای جدید از علل عالیه و همچنین به تحقق وجود معلولها در وجود علت به وجود واحد جمعی توجه شود.