کاربرد مفهوم مشتق در حکمت متعالیه

مفهوم مشتق از جمله مفاهیمی است که توجه متفکران علوم اسلامی را بخود معطوف کرده و ایشان را به کاوش درباره» اجزای تشکیل‌دهنده آن واداشته است. از آنجا که نظر ملاصدرا درباره مشتق در موارد بسیاری چون اصالت وجود، اثبات حرکت جوهری و نگرش نوین به علیت، در نظام فلسفیش تاثیرگذار بوده، لذا بررسی جوانب گوناگون این موضوع خالی از اهمیت نیست.در این مقاله، نخست آرا رایج فلاسفه در باب مشتق مطرح میشود که شامل سه نظر است: 1. مشتق، مرکب از ذات و مبدا اشتقاق و نسبت است. 2. مشتق، مرکب از مبدا اشتقاق و نسبت است. 3. مشتق، بسیط و عین مبدا اشتقاق است. سپس به کاربردهای نظر ملاصدرا در باب مفهوم مشتق اشاره میشود که مباحثی چون اصالت وجود، نگرشی نوین به علیت، نقد نظریه» ذوق تاله، وحدت اضافه و مضاف، اثبات حرکت جوهری، نفی موضوع در حرکت جوهری، وحدت علم و عالم و معلوم و نفی ترکیب از ذات واجب را شامل میشود.