بررسی تطبیقی امکان شناخت ذات و حقیقت اشیا از دیدگاه ابن سینا و سهروردی

از جمله اساسیترین مسایل مطرح در باب معرفت بشری، بحث امکان شناخت ذات و حقیقت اشیا است. این بحث مورد توجه بسیاری از فیلسوفان در شرق و غرب و نیز فیلسوفان مسلمان بوده است. در میان مباحث فیلسوفان مسلمان، بررسی دیدگاه ابن سینا و سهروردی بعنوان موسسان دو مکتب شاخص در فلسفه اسلامی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. ابن سینا بطور جدی در کتاب مهم تعلیقات به بحث از امکان شناخت ذات و حقیقت اشیا پرداخته و امکان درک ذات اشیا و حقیقت امور را نفی کرده است. سهروردی نیز به بیانات ابن سینا در اینباره توجه کرده و ضمن نقد دیدگاه مشایین در باب تعریف، بحثی جدی درباره امکان شناخت ذات اشیا ارایه میدهد. بیانات سهروردی در اینباره، بیش از هرجا در بخش منطق حکمه الاشراق مطرح شده است. شارحان سهروردی دو تفسیر کاملاً متفاوت از بیانات او ارایه داده‌اند. شارحان سنتی، مثل شهرزوری و قطب‌الدین شیرازی، معتقدند سهروردی مسیر ابن سینا در تعلیقات را پی گرفته و دستیابی به ذات و حقیقت اشیا را ممتنع میداند. در مقابل، برخی سهروردی‌شناسان معاصر، مثل ضیایی و امین‌رضوی، بحث سهروردی در مقدمه حکمه الاشراق را پاسخ به بیانات شیخ‌الرییس در این موضوع دانسته و معتقدند سهروردی با طرح ادراک حضوری درصدد دفاع از امکان شناخت ذات و حقیقت اشیا است. در میان این دو تفسیر، تفسیر اول غالب بوده و با عبارات سهروردی سازگارتر است.