پارادایم پیچیدگی و همگرایی معرفتشناختی با واقعگرایی اسلا‌می

مقاله حاضر که از بُعد روش‌شناسی تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی، از منظرِ هدف، نظری و از منظرِ پارادایم زیربنایی، از نوع کیفی بشمار میرود، به بررسی رویکردهای فلسفی و مبانی معرفتشناختی پارادایمهای علمی معاصر غرب ‌ـ ‌یعنی مدرنیسم، پست مدرنیسم و پیچیدگی‌ـ پرداخته است. این پژوهش نشان میدهد که غرب با گذر از مدرنیسم، به پست مدرنیسم و اخیراً به پارادایم جدیدی بعنوان پیچیدگی اقبال کرده است. پارادایم جدید از جهات هستیشناختی و معرفتشناختی بیش از دو مورد دیگر، به واقعگرایی اسلا‌می (واقعگرایی صدرایی) نزدیک شده و با آن وجوه مشترک پیدا کرده است. نخستین وجه اشتراک به بعد هستیشناختی باز میگردد. پارادایم پیچیدگی همانند واقعگرایی اسلا‌می در بُعد هستیشناختی، واقعگراست؛ اگرچه این واقعگرایی ممکن است ابعاد غیرمادیِ عالم از جمله عالم روح و فرشتگان را شامل نشود. دومین وجه اشتراک به بُعد معرفتشناختی مربوط میشود. پیچیدگی همانند واقعگرایی اسلا‌می، بنوعی به واقعگرایی انتقادی قایل است. همچنین در این مقاله نشان داده شده است که پیچیدگی و واقعگرایی اسلا‌می هر دو به انواعی از کثرتگرایی غیر نسبیگرا ـ ‌از جمله کثرتگرایی طولی‌ـ قایل‌اند. کثرتگرایی طولی یعنی اینکه دانش همواره تقریبی از واقعیت است نه کپی برابر اصل واقعیت؛ امری که در معرفتشناسی اسلا‌می به انحای مختلف مورد تایید قرار گرفته است. این در حالیست که کثرتگرایی مورد تاکید پارادایم پست مدرنیسم، متناظر با نسبیگرایی است. البته تفاوتهای بنیادی مهمی نیز در باب هستیشناسی و معرفتشناسی، از جمله در باب نظریه صدق و توجیه و همچنین تجرد علم، بین پارادایم پیچیدگی و واقعگرایی اسلا‌می وجود دارد که پرداختن به آنها بیرون از هدف و حوصله این مقاله بوده و گستردگی آن نیازمند مقاله مستقل دیگری است. هدف اصلی مقاله اینست که نشان دهد پارادایمهای علمی غرب و شاید بعبارتی فلسفه غرب در حال عدول از مواضع قبلی و نزدیک شدن به فلسفه» اسلا‌می است.