درونمایه‌های فراروانشناسی در آراء ملاصدرا

مطالعات فراروانشناسی بدنبال تبیین آن دسته از قدرتهای فراروانی انسان است که با روشهای معمول علوم قابل بررسی نیستند. در این مقاله، با استفاده از منابع کتابخانه یی و رویکرد مقایسه یی، به بررسی درونمایه ها و پیشینه های این علم در آراء صدرالمتالهین پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آنست که مطالعات فراروانی با بحث از قوای نفس و حقیقت نبوت در آثار فلاسفۀ اسلامی قابل مقایسه و ارزیابی است. ملاصدرا و فراروانشناسان، هر دو بر این باورند که فرایند کسب آگاهی از راههایی همچون رویاهای صادقه و مراقبه، امکانپذیر است. همچنین دیدگاههای صدرالمتالهین در مباحثی مانند اتحاد عاقل و معقول و ارتباط مراتب هستی با یکدیگر، با تبیین دانشمندان غربی درباب اموری همچون دورآگاهی و تاثیر ذهن بر ماده، شباهت دارد. نقش برخی از عوامل موثر در پدیده های فراروانی، از قبیل تمرکز و کاهش اشتغالات نفس در کسب آگاهیهای غیبی، مورد تاکید صدرالمتالهین و فراروانشناسان بوده است. ملاصدرا اغلب از شیوۀ عقلی و استدلالی در تبیین امور فراروانی استفاده کرده، درحالیکه فراروانشناسان اغلب به شیوه های تجربی نظر داشته اند. همچنین، بُعد درمانی فراروانی بیشتر مورد توجه دانشمندان در سده های اخیر قرار گرفته، درحالیکه ملاصدرا به این جنبه از کاربرد مطالعات فراروانی توجه چندانی نداشته است.

parapsychological themes in mullā ṣadrā’s views

parapsychological studies aim to explain those parapsychological human powers that cannot be explored through employing common scientific methods. this paper, investigates the themes and background of this discipline in mullā ṣadrā’s views by using library resources and following a comparative approach. the findings of the study indicate that parapsychological studies can be compared with the discussions of the faculties of the soul and the truth of prophethood in the works of islamic philosophers. both mullā ṣadrā and parapsychologists believe that the process of gaining awareness is possible through certain ways such as honest dreams and meditation. moreover, mullā ṣadrā’s views regarding some discussion including the union of the intellect and intelligible and the relationship among the various levels of existence are similar to western scientists’ explanations of certain problems such as telepathy and the effects of the mind on matter. the roles of some effective factors in parapsychological phenomena, including concentration and reduction of the soul’s involvement in acquiring hidden awareness have been emphasized by both mullā ṣadrā and parapsychologists. mullā ṣadrā has often used intellectual and deductive methods in explaining parapsychological affairs, while parapsychologists use empirical methods in most cases. besides, the treatment dimension of parapsychology has mainly attracted the attention of scientists during the recent centuries, while mullā ṣadrā has not paid much attention to this aspect of related studies.