حمل حقیقت و رقیقت از دیدگاه ملاصدرا و برخی از معاصران

بحث حمل از مسائل مهم در فلسفه و منطق است. حمل بمعنای اتحاد میان موضوع و محمول است. از نظر ملاصدرا، ملاک اتحاد منحصر در وجود است؛ از همین رو، تلقی وی از دو حمل اولی ذاتی و شایع صناعی، با دیگران متفاوت است. این‌دو حمل در نظام حکمی ملاصدرا، برای بیان برخی مباحث وجودشناسی کارساز نبود و در تبیین رابطۀ بسیط حقیقی با ممکنات، ‌باید از حملی استفاده نمود که سازگاری تامّ با مبانی حکمت متعالیه داشته باشد. بنابرین، صدرالمتالهین نوع سومی از حمل، موسوم به حمل «حقیقت و رقیقت» را مطرح نمود. در این نوع حمل، «حقیقت»، اصل و منشا پیدایش و ظهور همۀ اشیاء و مظاهر است و اشیاء، «رقیقه»‌های آن «حقیقت» بشمار میروند. در این مقاله به ویژگیهای حمل حقیقت و رقیقت که آن را از دیگر اقسام حمل متمایز میسازد، خواهیم پرداخت. در ضمن، درصدد پاسخگویی به برخی پرسشها هستیم: آیا میتوان حمل حقیقت و رقیقت را قسم سومی از حمل دانست یا خیر؟ چنانکه برخی آن را زیر مجموعۀ حمل شایع صناعی دانسته‌اند. آیا بنا بر وحدت شخصی وجود، این حمل در صفات فعلی خداوند جریان دارد یا خیر؟ چنانکه عده‌یی این حمل را در صفات فعلی حق نامعتبر دانسته‌اند و به قسمی چهارم از حمل، با عنوان حمل ظاهر بر مظهر، قائل شده‌اند. سرانجام، در این نوشتار با روش توصیفی‌‌تحلیلی، با تبیین ویژگیهای حمل حقیقت و رقیقت، مشخص خواهیم کرد که این حمل، قسمی سوم از حمل است و در صفات فعلی حق‌تعالی نیز بنا بر وحدت شخصی وجود، جریان دارد.

predication of truth and the defective in the views of mullā ṣadrā and some contemporary philosophers

the problem of predication is one of the important discussions in philosophy and logic. predication means the union of the subject and the predicate. in mullā ṣadrā’s view, the criterion for union is limited to existence; therefore, his ideas of the two primary essential and common technical predications are different from those of others. these two predications were not efficient enough in explaining certain ontological discussions in mullā ṣadrā’s philosophical system. in fact, in clarifying the relationship between the real simple and possible things, he had to resort to a kind of predication that was in total conformity to the principles of the transcendent philosophy. hence, he introduced a third kind of predication called the predication of ‘truth and defective, where ‘truth’ is the origin of the appearance of all things and manifestations, and things are the ‘defective manifestations’ of that ‘truth’. in this paper, the authors have examined the features of the predication of truth and defective that distinguish it from other types of predication. meanwhile, they have tried to respond to some questions as follows: can the truth and defective predication, which some thinkers view as a subcategory of the common technical predication, be considered a third type of predication? while some philosophers believe that this predication is invalid in relation to the active attributes of god and resort to a fourth kind of predication called the predication of apparent to manifestation, does this predication apply to such divine attributes based on the individual unity of existence? finally, following a descriptive-analytic method and through explaining the characteristics of the predication of truth and defective, the writers demonstrate that this predication is a third type of predication that also applies to the active attributes of almighty truth in the light of the individual unity of existence.