مبانی شعورمندی هستی در حکمت متعالیه و آثار آن در توسعه پایدار محیط‌زیست

بحران محیط‌زیست در دو قرن اخیر از مهمترین مسائلی بوده که گریبانگیر جامعۀ بشری شده و خطر تخریب و سلب حیات انسانی را بدنبال داشته است. بنابرین انسان باید در پی راهی باشد که رفتارهای نادرست و گاه غیراخلاقی در این زمینه را کنترل کند. ملاصدرا معتقد است طبیعت، اشیاء و جمادات نیز از علم و شعور برخوردارند، بنابرین رویکرد حکمت متعالیه به طبیعت، رویکردی قدسی است. بهمین دلیل، در این جستار، با محور قرار دادن منابع دست اول ملاصدرا، بکمک تحلیل و تبیین عقلانی، سعی کرده‌ایم باورهای اخلاقی را برای رسیدن به توسعه پایدار در زمینه محیط‌زیست تقویت کرده و مبنای فلسفی‌‌الهی آنها را برجسته نماییم. در پایان پژوهش این نتیجه حاصل شد که بازخوانی و کنکاش در منابع و معارف پر نغز حکمت متعالیه که تفسیر فلسفی جامعی با پشتوانه آیات و روایات، ارائه میکند، از این ظرفیت برخوردار است که بتوان بر اساس اصولی همچون اصالت وجود، تشکیک وجود، سنخیت علت و معلول و مظهریت طبیعت برای سایر عوالم برتر از خود، حرمت و کرامت ازدست‌رفته طبیعت را که بر مبنای نگاه مقدس‌مآبانه ادیان و مکاتب فلسفی اتخاذ شده از آنها بدست آمده بود، به آن برگرداند و از نابودی طبیعت و بتبع آن حیات بشری، جلوگیری کرد.

principles of sensibility of being in the transcendent philosophy and its effects on the sustainable development of the environment

the environmental crisis of the last two centuries is one of the most important problems threatening the human society and life. accordingly, human beings should find a way to control the wrong and sometimes immoral acts that damage the environment. mullā ṣadrā believes that nature, objects, and inanimate bodies enjoy knowledge and intelligence; therefore, the transcendent philosophy follows a holy approach to nature. accordingly, in this paper, the authors have tried to highlight the moral beliefs that could lead to sustainable development in the environment by emphasizing their divine-philosophical bases through resorting to firsthand sources by and on mullā ṣadrā and employing rational analysis and explanation. the findings of this study indicate that a scrutinizing rereading of the sources on the transcendent philosophy, which provides a comprehensive philosophical interpretation of various issues based on qur’ānic verses and traditions, can contribute to protecting the environment. this is because, based on some principles such as the principiality of existence, gradedness of existence, commensurability of the cause and effect, and the nature’s being a manifestation of higher worlds, it is possible to regain the lost respect for nature and its dignity, which have been developed based on the holy perspective of religions and philosophical schools, and prevent the destruction of nature and, following it, the death of human life.