انسان کامل ، عالم صغیر است و عالم ، انسان کبیر

محقققان از انسان کاملی نام برده اند، که جامع جمیع مراتب وجود است و مظهر و تجلیگاه صفات الهی است. اصل تعین او از مقام احدیت است و به مراتب واحدیت و عوالم عقول طولی و عرضی و مراتب عالم مثال و عالم اجسام مادی احاطه دارد. در هر مرتبه ای باعتباری عین آن مرتبه و باعتباری غیر آن است، لذا عالم صغیر نیز نامیده شده است. مبحث انسان کامل و بتبع آن انسان کبیر،‌از موارد اشتراک حکمت متعالیه صدرالمتالهین با دیدگاه وحدت وجودی ابن عربی است، هر چند آنچنان که ملاصدرا با مبانی دقیق عقلی خود به شرح بعضی از زوایای بحث پرداخته،‌ ابن عربی و شارحان وی بدان نپرداخته اند، و لیکن وجوه مشترک این دو طرز فکر آنچنان بسیار است که شاهد تطابق بسیاری از قسمتها، بویژه نتایج و آثار آن بحث می باشیم.در این مقاله آراء عبدالرحمن جامی - یکی از بزرگترین شارحین و مروجین فارسی زبان اندیشه های ابن عربی - را که دو قرن قبل از ملاصدرا می زیسته، درباره موضوع مورد بحث از لابلای آثار متعدد او استخراج کردیم،‌ تا محققان با مقایسه آنها آراء صدرالمتالهین، تشابه و ریشه آن در این موضوع را بوضوح مشاهده کنند.