اسطوره هیولای مشائی در چارچوب حکمت ‌متعالیه

تحلیل فلسفی تغییرات اجسام طبیعی، فیلسوفان مشاء را به آموزه هیولی رسانید. هیولی، جوهری ذاتاً فاقد فعلیت است که در فرایند تغییر ثابت باقی میماند. فیلسوفان مشاء در بسیاری از مباحث فلسفی، ازجمله تقسیم مشهور موجودات به مادی و مجرد، آموزه هیولی را بکار گرفته‌اند. اما برغم تاکید فیلسوفان مشائی بر این آموزه، سهروردی وجود هیولای مشائی را انکار کرد. در مورد صدرالمتالهین نیز گرچه خود در جایی بصراحت ابعاد و زوایای دیدگاهش درباره هیولی را تشریح نکرده، اما با تتبع در آثار او و بویژه با توجه به مبانی فلسفیش میتوان استنباط کرد که هیولای مشائی در حکمت ‌متعالیه پذیرفتنی نیست؛ تا آنجا که برخی فیلسوفان معاصر حتی مدعای هیولای مشائی را در چارچوب حکمت متعالیه خودمتناقض دانسته‌اند. در عین حال، واژگان هیولی و ماده همچنان در آثار صدرالمتالهین پرکاربردند، چراکه فارغ از مواردی که او درصدد شرح آراء گذشتگان است، خود او نیز به نوعی هیولی باور دارد که باید آن را «هیولای تحلیلی» نامید. هیولای تحلیلی یک معقول ثانی فلسفی است که از تحلیل حرکت جوهری انتزاع میشود. این هیولی با صورت، ترکیب اتحادی دارد و بر اساس آن میتوان موجودات را به ثابت و سیال تقسیم کرد.

myth of peripatetic hyle in the transcendent philosophy

the philosophical analysis of the changes in natural bodies led peripatetic philosophers to the notion of hyle, which is a substance that essentially lacks actuality and remains fixed in the process of change. peripatetic philosophers have employed this notion in many philosophical debates, including the famous division of existents into material and immaterial groups. nevertheless, despite their emphasis upon this notion, suhrawardī denied the existence of the peripatetic hyle. mullā ṣadrā has not explicitly explained his views of hyle in any of his works; however, a careful study of his works and, particularly, philosophical principles indicates that the peripatetic hyle is not acceptable in the transcendent philosophy. in fact, some contemporary philosophers have even found the idea of the peripatetic hyle to be self-contradictory within the framework of the transcendent philosophy. at the same time, the words hyle and matter are frequently used in mullā ṣadrā’s works because, apart from cases in which he explains the views of earlier philosophers, he also believes in a kind of hyle that should be called the “analytic hyle”. this kind of hyle is a secondary philosophical intelligible that is abstracted from the analysis of the trans-substantial motion. it bears a unity with from and can be used as a basis for the division of existence into fixed and fluid categories.