ارزیابی انتقادی نظریه ذهنمندی حیوان از نگاه دکارت، بر اساس فلسفه صدرایی

حیات نفسانی مجرد برای حیوانات و برخورداری آنها از توانمندیهای ذهنی، همواره محل تردید و اختلاف میان فلاسفه بوده است. وجود برخی شباهتها میان حیوان و انسان، در عین تمام تفاوتهایی که با هم دارند، ارائه تبیینی دقیق از نحوه حیات حیوانی را دشوار کرده است. دکارت با توجه به اعتقاد به دو جوهر جسمانی و عقلی مجرد برای انسان، با تمسک به سه دلیل: «عدم توانایی کاربست زبان در حیوان»، «نفی خلاقیت»، و «نفی آگاهی از حیوان»، وجود اندیشه و تعقل در حیوان را نفی کرده و فقط حیات جسمانی را برای آن میپذیرد و در نتیجه حیوان را ماشینی پیچیده میداند که فاقد حیات ذهنی است. این نظریه دکارت به «نظریه ماشینی حیوان» موسوم است. اما ملاصدرا با قائل شدن به سه مرتبه مادی، مثالی و عقلی برای عالم، موجودات را متناسب با آن مراتب تحلیل میکند. بر همین اساس، او برای نفوس حیوانی، تجرد مثالی قائل بوده و ذهنمندی در مرتبه حیوانی را بر مبنای آن تبیین مینماید. نظریه ماشینی دکارت و ادله سه‌گانه آن، براساس مرتبه تجرد مثالی‌یی که ملاصدرا برای نفوس حیوانی اثبات میکند، رد میشود.

a critical evaluation of descartes’ theory of animal mind based on sadrian philosophy

immaterial spiritual life for animals and their possession of mental capabilities have always been a controversial topic for debate among philosophers. the existence of certain similarities between animals and human beings, irrespective of all their differences, has made it difficult to provide an accurate explanation of the quality of animal life. given his belief in the existence of two corporeal and immaterial intellectual substances for human beings, descartes negates the existence of thought and intellection in animals for three reasons: lack of language, lack of creativity, and lack of awareness in animals. in other words, he only accepts the existence of corporeal life for animals and, thus, views animals as complex machines that lack mental life. this idea of descartes is known as the “animal machine” notion. however, mullā ṣadrā analyzes animals in relation to the three material, ideal, and intellectual levels of the world. accordingly, he believes in the ideal immateriality of animal souls and explains mindfulness at the animal level based on this belief. descartes’ animal machine hypothesis and the related three reasons are rejected based on the ideal immateriality that mullā ṣadrā proves for animal souls.