تجلی فلسفه صدرایی در تعلیقات امام‌خمینی(ره) بر مقدمه قیصری

فصل چهارم مقدمه قیصری بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، در باب تبیین جواهر و اعراض بر اساس طریقه عرفاست و بیشتر بدنبال تبیین نفس رحمانی است. اما در این بین، بحثی مفصل نیز در بیان نفس رحمانیِ عرفا به زبان فلسفی دارد. امام‌خمینی(ره) در تعلیقه‌یی، با استفاده از حکمت متعالیه به نقد بیان قیصری پرداخته است. قیصری در خاتمه این فصل نکاتی را در باب معنای تعین و انواع آن نیز بیان کرده که امام(ره) در تعلیقه‌یی دیگر، تبیینی دقیق از انواع تعین به زبان عرفانی ارائه داده است. این معنای تعین و انواع آن بقلم قیصری، تقریباً بطور کامل در فصل سوم از مرحله چهارم امور عامه اسفار اربعه انعکاس یافته که نشان از تاثیرپذیری بسیار فلسفه صدرایی از سنت عرفانی ابن‌عربی بطور عام، و مقدمه قیصری بطور خاص، دارد. از منظر قیصری، اعراض باید فصول جواهر باشند، اما از نظر صدرالمتالهین و بتبع او، امام‌خمینی(ره)، فصل جوهر، جوهر است نه عرض. قیصری معتقد است گاهی تعین، عین ذات است و گاهی نیز امری زائد بر ذات، اما امام بر این باور است که اساساً تعین به ذات حق تعالی تعلق نمیگیرد زیرا تعین از آثار تجلیات اسمائی است؛ اما آنچه دارای احدیت جمع تعینات است، اسم اعظم و انسان کامل است. هدف اصلی مقاله حاضر تبیین، تحلیل و گاه نقد دقیق مقاصد متن قیصری و تعلیقات امام‌خمینی(ره) بر آن است. امام(ره) در یک تعلیقه با استفاده از ذخایر فلسفه صدرایی به نقد قیصری پرداخته و در تعلیقه‌یی دیگر، در واقع بر مبنای بخشی از اسفار اربعه، مواضع خود را تبیین نموده است.

manifestation of sadrian philosophy in imam khomeini’s glosses on qayṣarī’s introduction

the fourth chapter of qayṣarī’s introduction to ibn ‘arabī’s fuṣūṣ al-ḥikam discusses substances and accidents following a gnostic approach and is mainly intended to explain the merciful soul. however, there is also an extensive discussion of gnostics’ merciful soul using a philosophical language. imam khomeini has criticized qayṣarī’s explanation in a commentary based on the transcendent philosophy. at the end of the same chapter, qayṣarī has mentioned some points about the meaning of individuation and its types. in another commentary, imam khomeini has provided an accurate explanation of different types of individuation using a gnostic language. this meaning of individuation and its types as discussed by qayṣarī has been almost completely propounded in the third chapter of the fourth level of general affairs in al-asfār, which reflects the great influence of ibn ‘arabī’s gnostic tradition, in general, and qayṣarī’s introduction, in particular, on mullā ṣadrā’s philosophy. in qayṣarī’s view, accidents must function as the differentia of substances while, in the view of mullā ṣadrā and, following him, imam khomeini, substance is the differentia of substance and not accident. qayṣarī believes that sometimes individuation is the same as essence and sometimes an addition to it. nevertheless, imam khomeini maintains that individuation does not essentially apply to the essence of almighty truth because it is among the effects of attributive manifestations. however, what enjoys the oneness of all individuations is the supreme name and perfect man. the main purpose of this paper is to provide an accurate explanation, analysis, and criticism of qayṣarī’s introduction and imam khomeini’s commentary on this work. imam khomeini has criticized qayṣarī in one commentary based on the sadrian philosophy and, in another one, has discussed his own standpoints based on, in fact, a part of al-asfār.