نفس انسان، مَثَل اعلای خدا در حکمت متعالیه

یکی از وجوهی که در حکمت متعالیه برای شناخت خدا از طریق شناخت نفس مطرح شده، اینست که نفس انسان مَثَل اعلای خداوند است. بدین معنا که خداوند نفس انسان را در ذات و صفات و افعال، مثال خویش خلق نموده تا معرفت نفس وسیله‌ صعود به معرفت خدا در این ساحتهای سه‌گانه باشد. البته باید توجه داشت که خدای متعال منزه از مِثل است، پس مراد از مَثَل چیزی غیر از مِثل است. با دقت در آثار ملاصدرا، میتوان گفت او بطور جدّ این نظریه را دنبال کرده و در مسیر برهانی کردن آن تلاشهای مضاعف انجام داده است. اما وی این نظریه را بصورت منسجم و مشخص در قالب یک کتاب یا یک فصل مطرح نکرده بلکه بمناسبتهایی در ابواب گوناگون و آثار مختلف، به ابعادی از این نظریه پرداخته است، بهمین دلیل ارائه‌ این نظریه و تقریرهای آن بصورت منسجم ضروری است. این نوشتار پس از توضیح اولیه نظریه‌ مثل اعلای صدرایی، بمنظور دستیابی به مهمترین وجوه مثالیت نفس انسان برای خداوند، مهمترین ابعاد مثالیت نفس و تحلیلهای آنها را مورد بررسی و تحلیل قرارداده است.

Human Soul: A Supreme Example of God in the Transcendent Philosophy

One of the aspects that has been referred to in the Transcendent Philosophy for attaining the knowledge of God through the knowledge of the soul is that the human soul is a supreme example of God. This means that God has created the human soul similar to Himself in terms of essence, attributes, and acts so that the knowledge of the soul could function as a means of attaining the knowledge of God in these three realms. However, it is noteworthy that God Almighty is pure from a like. Therefore, an example is different from a like. A careful study of Mullā Ṣadrā’s works reveals that he followed this theory seriously and tried his best to grant it a demonstrative nature. However, he never introduced it in a coherent and welldefined manner in a book or a chapter but dealt with its different dimensions in different chapters and works in relation to other discussions. Therefore, it is necessary to introduce this theory and the related interpretations in a coherent form. After some preliminary explanations regarding the Sadrian supreme example theory, this paper examines and analyzes the most important dimensions of the soul as an example of God and the related analyses in order to identify the most significant aspects of this feature of the human soul.