بازخوانی پاسخهای صدرالمتالهین به اشکال «لزوم قرارگرفتن یک ماهیت تحت دو مقوله» در بحث وجود ذهنی

بر اساس نظریة کیف‌بودن علم و یکسانی ماهیت ذهنی و عینی، پذیرش نظریة وجود ذهنی دربردارندة اشکال «لزوم مشمولیت علم تحت دو مقوله» خواهد بود. صدرالمتالهین در آثار خود از طریق تمایز میان حمل شایع و اولی، صدق دو مقوله بر علم از دو حیث ذاتی و عرضی، نفی قیام حلولی و قبول صدق دو مقوله بر صورت علمیه بسبب اعتباریت ماهیت و امکان تحقق ظلی آن به وجودات متعدد، برای حل این اشکال تلاش نموده است. گرچه بررسی پاسخهای وی حاکی از عدم تمامیت آنها در حل اشکال است، اما مبانی او زمینه‌ساز حل اشکال از طریق قبول «حمل حاکی بر محکی» است که بر اساس آن، فارغ از اینکه ماهیت صورت علمیه چیست و صورت علمیه در چه مقوله‌یی قرار دارد، «حکایت» از ماهیت شیء خارجی، بعنوان وصف وجودیِ صورت علمیه معرفی میشود که به ماهیت صورت علمیه ارتباطی ندارد و بلکه از دایرة مقولات بیرون است. با ارائة این راه‌حل، هم میتوان تطابق صورت علمیه و ماهیت شیء خارجی را حفظ کرد و هم میتوان در عین قبول تحقق صورت علمیه در ذهن، از اشکال لزوم تداخل دو مقوله در آن رهایی جست.

A Review of Mullā Ṣadrā’s Responses to the Problem of the Necessity of Subsuming One Quiddity into two Categories in the Discussion of Mental Existence

Based on the theory of the qualitative nature of knowledge and the identity of mental and objective quiddities, the acceptance of the theory of mental existence poses the problem of the necessity of the inclusion of knowledge in two categories. In his works, Mullā Ṣadrā has tried to solve this problem through distinguishing between common and primary predications, application of two categories to knowledge from two essential and accidental aspects, negation of the subsistence of inherence, and acceptance of the application of two categories to cognitive form due to the mentallypositedness of quiddity, and the possibility of its shadowlike realization in the form of multiple existences. Although a study of his responses indicate their incompleteness in resolving the issue, his principles have paved the ground for accomplishing this task through accepting the “predication of the indicator on the indicated”. According to this view, regardless of what the nature and category of the cognitive form is, the narration of the nature of an external thing is introduced as the ontological attribute of the cognitive form, which has nothing to do with its nature and is, rather, outside the realm of categories. Through this solution, we can both maintain the correspondence between the cognitive form and the nature of the external thing and, while accepting the realization of the cognitive form in the mind, resolve the problem of the necessity of the inclusion of knowledge in two categories.