تحلیلی بر «تعالی حکمت»؛ با تکیه ‌بر نفس‌شناسی و روش‌شناسی صدرایی

مکتب فلسفی صدرالمتالهین بنام حکمت متعالیه شناخته میشود. ملاصدرا واژه «حکمت» را بر واژه «فلسفه» ارجح دانسته و «تعالی» را ‌که در نظر او موقعیتی پویاست جهتگیری کلی ساختار فکری خود قرار داده است. این امر ما را با منظومه‌یی از عواملی که از کیفیت، جهت و چگونگی تعالی در این مکتب بحث میکند، مرتبط میسازد. نوشتار پیش‌رو درصدد است، از میان عناصر متعدد برتری حکمت صدرایی، چگونگی ایجاد این تعالی را از طریق بررسی دو مولفه نفس‌شناسی و روش‌شناسی در دو حوزه مبدا و معاد تبیین نماید. در رویکرد صدرایی اگر کسی خواستار حکمت باشد، باید برای خویش و در خویشتن دست به آفرینش زده و از تماشاگری به بازیگری در عرصه وجود قدم بگذارد. نوع نگاه متفاوت ملاصدرا به حقیقت نفس و توسع در مراتب ادراکی آن، با روش‌شناسی درهم‌تنیده و مرتبط است، زیرا در حکمت صدرایی شناخت نفس بمثابه یک روش برای خداشناسی و آخرت‌شناسی قلمداد میشود. ملاصدرا در روش‌شناسی از بازآفرینی مفاهیم آغاز میکند و با رهیافتی میان‌رشته‌یی و جامع‌نگر، روش درست را جمع میان عقل و نقل و شهود میبیند. تاویل و زبان برتر نیز از مولفه‌هایی است که با روش‌شناسی خاص ملاصدرا مرتبط است.