مقایسه بین برهان/ قاعده صرف الشیء و بسیط الحقیقه در فلسفه و حکمت اسلامی

ملاصدرا در حکمت متعالیه مدعی شده است قاعده صرف الشی‌ء که از سهروردی است از پاسخگویی به شبهه ابن کمونه در باب توحید حق تعالی عاجز است اما همان شبهه بوسیله قاعده نو ساخته خود یعنی قاعده بسیط الحقیقه پاسخ دقیقی می یابد. فرضیه این پژوهش این بود که بین قاعده صرف الشی ء و بسیط الحقیقه بغیر از تغییر مبنا از اصالت ماهیت به اصالت وجود، تفاوتی فلسفی وجود ندارد؛ تا جاییکه اگر قاعده صرف الشی ء بر مبنای اصالت وجود بازخوانی شود، همان خواهد بود که ملاصدرا آنرا با بیانی دیگر بسیط الحقیقه خوانده است. بعبارت دیگر: «قاعده بسیط الحقیقه، بازتولید قاعده صرف الشی ء بر مبنای اصالت وجود است» نه آنکه خود قاعده ای جدید باشد.1. صرف الشیء صرف الوجود، بسیط الحقیقه است.2. بسیط حقیقی، تمام اشیاء مادون خود است.3. صرف الوجود، تمام اشیاء مادون خود است.نتیجه آنکه این دو قاعده بر مبنای اصالت وجود یکی بوده و تفاوت فلسفی ندارند؛ تنها تفاوت - آنگونه که علامه طباطبایی نیز در نهایه آورده است - آنستکه یکی به شیوه ای مستقیم و دیگری خلف بیان شده است (تفاوت منطقی).